In Sidewinder deel I zagen we met het verbouwen van een wat mislukte radargeleide lucht-lucht AIM-9C tot radarzoekende en slopende lucht-grond AGM-122 Sidearm, dat het recyclen van oudere raketsystemen kan lonen. Ook tegen andere doelen dan waar het oorspronkelijke ontwerp voor ontwikkeld was. De ‘gave’ om recyclebaar te zijn, en multifunctioneel te worden demonstreerde de Sidewinder al sinds 1969, ver voor de Sidearm conversies van de tachtiger jaren.
Eind jaren zestig werden een aantal eerste generatie infraroodgeleide AIM-9B lucht-lucht Sidewinders omgebouwd tot de vrijwel vergeten infraroodgeleide lucht-grond AGM-87 Focus raketten. Deze raket richtte zich ‘s nachts boven Vietnam in het zichtbare infraroodspectrum op bijvoorbeeld de koplampen van vrachtwagens. De serie bleek behoorlijk effectief, maar verdween desondanks weer snel uit het Amerikaanse wapenarsenaal.
Een andere Sidewinder-ontwikkeling uit die periode hield het langer vol. De MIM-72 Chaparrel. Het ontwerp van dit infraroodgeleide grond-lucht systeem startte in 1965 nadat de ontwikkeling van de kleine semi-actieve radargeleide MIM-46 Mauler in het slop raakte. Deels vanwege soortgelijke problemen als de radargeleide AIM-9C ondervond. Als Mauler alternatief werd op basis van de AIM-9D de MIM-72A ontwikkeld. Daar de raket bij een grondstart geen ‘zetje’ krijgt zoals met een lucht-lucht lancering, kreeg de MIM-72 om de luchtweerstand te verminderen slechts twee vinnen met roterend stabiliserende rollerons.
MIM-72 Chapparel (foto: US Army)
MIM-72A Chaparrel werd in 1969 in gebruik genomen. De meeste systemen werden gaandeweg ingedeeld in Amerikaanse Forward Area Air Defense System bataljons (FAADS). Bataljons waarin meestal een mix van MIM-72 systemen en 20 mm ‘gatling’ M163 Vulcan (VADS) kanonsystemen elkaar aanvulden. De zesloops Vulcan was eveneens als luchtwapen begonnen. Beide systemen werden gemonteerd op een telg uit de M113 familie. De MIM-72 met een vierling lanceerinstallatie op de M730 versie van de M113. Naast de vier lanceerklare had de M730 nog acht raketten aan boord.
Van doelinformatie voorzien door een aparte zoekradar met een bereik van circa 20 kilometer moesten FAADS bataljons manoeuvre eenheden een korteafstands luchtverdediging geven. De MIM-72 reikte daarbij tot drie kilometer hoogte, met een effectief bereik van circa vijf kilometer. Net als de AIM-9D was het niet in staat om naderende vliegtuigen aan te vallen. Wat Chaparrel aanvankelijk een nogal beperkt SAM-systeem maakte.
De effectiviteit en het bereik van MIM-72 werden net als de lucht-lucht varianten alfabetisch stapsgewijs verbeterd. Soms door opwaardering met onder andere geleende componenten uit de AIM-9 familie, soms gebruikmakend van ontwerpen uit andere systemen. Tot geschrapte aan toe. De ontwikkelde springkoppen en ontstekers voor het gestaakte MIM-46 Mauler project kregen een plek in de verbeterde MIM-72C/E/F series (vanaf 1976). Vanaf de E-uitvoering met rookloze motor(brandstof), kregen deze versies geholpen door een infrarood zoeksysteem op het M730 platform een beperkte all-aspect capaciteit. De nieuwe raketmotoren voerden het bereik bovendien uiteindelijk op tot circa negen kilometer.
Chapparel van Koreaanse strijdkrachten (foto: wiki-com, upload van 玄史生)
Voor de definitieve versie werd de FIM-92 Stinger ‘geplunderd’. Opnieuw zelfs daar het plunderen al begon met de ontwikkeling van de Rolling Airframe Missile (RAM). Voor de landsystemen resulteerde het in de MIM-72G, die met een voor de Stinger ontwikkelde Rosette Scan Seeker (RSS) nog alziender werd. Met RSS werd de raket ook ongevoeliger voor geleiding storende flares. Operationeel sinds 1982 bleef het Chaparrel systeem met MIM-72G raketten tot 1998 in actieve Amerikaanse dienst. Elders, zoals in Korea, is Chaparrel nog steeds in gebruik.
Gezien de succesvolle grond-lucht testlanceringen met de AIM-9X (en voorganger 9L) is de kans dat een al dan niet afgedankte lucht-lucht telg uit de Sidewinder familie opnieuw in Amerikaanse dienst grondgelanceerd gaat worden aanzienlijk. Misschien zelfs op M730 platforms. Die bij verkoop van Lasergeleide Sidewinders (LaGS) aan minder vriendelijk blijkende bevriende naties dan door hun eigen familie -zowel de M113 platformen als de raket- kunnen worden aangevallen.
Daar de huidige fabrikant Raytheon een breed arsenaal aan raketsystemen ontwikkelt en produceert, inclusief nog veel kleinere systemen dan de Sidewinder, wordt de doos met onderdelen waar men voor de raket in kan graaien eerder groter dan kleiner, en is een levensverwachting voorbij de honderd jaar voor het Sidewinder raketgeslacht redelijk verzekerd.
Chaparrel&Vulcan
Titelfoto: Chapparel tijdens Operatie Desert Storm (foto: US Army)
