Er wordt door sommigen nogal hoog opgegeven over de strategie van Geenpeil rond het referendum over het Oekraïne-verdrag. Het was geniaal. Het was een redding van de democratie. Het was een feest. Eindelijk werd het ondemocratische karakter van de EU aan kaak gesteld. Eindelijk.
Bij een campagne vol hyperbolen zou je verwachten dat de politiek het hoofd koel houdt en nadenkt wat ze met de nee-uitslag aanmoeten. Wat moet men met het feit dat het de initiatiefnemers en vermoedelijk ook veel stemmers niet om Oekraïne ging? Wat moet men met het feit dat de kans groot is dat stemmers nauwelijks wisten waar het exact over ging, maar dat diezelfde burgers tegelijk wel het gevoel hebben – en niet onterecht – dat de EU erg veel macht krijgt en dat we daar geen controle meer over hebben?
Dan heb je een strategie nodig. Daar neemt Rutte ruim de tijd voor, maar niemand die zich daaraan hoeft te storen: het onderwerp komt vanzelf weer op de agenda. Nu alleen maar “nee” zeggen zorgt ervoor dat je op geen enkel dossier nog enige invloed hebt. Dat laatste is ongetwijfeld precies wat eurosceptici zo bekritiseren aan de EU, maar het is wel de werkelijkheid waar we momenteel in leven. Als je dat wilt veranderen, moet dat via de regels van het spel. Niemand in Brussel voelt zich erg aangesproken door het boze nee-kamp.
Wat in ieder geval niet helpt, is boos op de publieke tribune gaan zitten, roepen dat er een nieuwe politieke partij moet komen en roepen dat de wet geen andere mogelijkheid biedt dan nu direct nee te zeggen. Je zou bijna zeggen: ga eens met elkaar om tafel. Maar daar hebben de initiatiefnemers geen zin in. Zij willen alleen “nee”, terwijl ze allang weten dat dat er niet in zit. Dat komt ze goed uit, want dan kunnen ze boos dingen blijven roepen. Maar de reden om niet te praten is natuurlijk een andere: als je gaat praten moet je een alternatief hebben. Een strategie.
Dat alternatief heet: een uitzondering voor Nederland. In de praktijk is die uitzondering onzin: het verdrag met Oekraïne komt er, ook als Nederland een “opt-out” neemt voor visumvrij reizen, wat dat in de praktijk ook mag betekenen. Er kan ook een voetnoot in het verdrag komen dat Nederland het niet eens is met het politieke deel of woorden van gelijke strekking. Tegenstanders beginnen bij zo’n voorstel meteen te schreeuwen dat zo de wil van de kiezer wordt genegeerd, maar mensen als Thierry Baudet, Jan Roos en Bart Nijman weten natuurlijk ook niet precies wat de kiezers wilden.
Een uitzondering kan een prima antwoord op dit referendum zijn. Het maakt inhoudelijk niets uit, maar aangezien de meeste burgers Oekraïne nu alweer vergeten zijn, is de vraag of dat belangrijk is. Een uitzondering zet wel een nieuw stapje richting een EU waarin landen in wisselende combinaties afspraken maken. Dus: Nederland doet nu maar half mee, de volgende keer doet misschien Oostenrijk dat, de keer daarop de Visegrad-landen.
Zo ontstaat een EU waarin landen nee kunnen zeggen en dus niet mee hoeven te doen aan maatregelen waar ze geen zin in hebben. Meer versnippering, minder eenvormigheid en meer democratie dus. Een mooi antwoord op het referendum en een oplossing voor veel democratische problemen. Het zou zelfs kunnen dat Rutte daar momenteel in stilte aan werkt.
De tegenstemmer vraagt zich inmiddels af waarom er dan niet meteen “nee” gezegd kan worden. De reden is simpel: als er uiteindelijk een lossere EU is ontstaan kun je zeker nee zeggen, want dan is dat een onlosmakelijk onderdeel van het systeem. Maar op dit moment is de mores anders. Werk nu dus mee aan het losser maken van de EU, zodat Nederland vaker nee kan gaan zeggen en in de toekomst minder hopeloze compromissen hoeft te sluiten. Dat kan op een manier zonder in één klap al je invloed in Brussel prijs te geven. Met dat laatste bereik je namelijk helemaal niks.
Dit had het verhaal van de initiatiefnemers kunnen zijn als ze om tafel waren gaan zitten met de regering. Maar ze hebben dat verhaal gewoon niet. Best zwak.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
