De planning is een beetje vreemd, want het is Straatsburgweek: de Europarlementariërs zitten deze dagen allemaal in Frankrijk en kunnen dus niet aanwezig zijn bij sessies in Brussel. Dit heeft de Europese vakbeweging ETUI en de Hans Böckler Stichting er niet van weerhouden donderdag een grote conferentie is organiseren in de Brusselse Albert Hall onder de naam “Europe can do better: good jobs, worker participation, investment”. De ondertitel luidt: “European Dialogue 2016”. Dit blijkt een heuse traditie.
Het eurofiele karakter van deze conferentie is direct duidelijk: eurosceptici doen immers niet aan “Europese dialoog”. Een organisator waarschuwt voor extremisme en populisme en krijgt applaus als hij zegt dat er vluchtelingen opgenomen moeten worden. Dat zijn namelijk Europese waarden. Deze conferentie is naast eurofiel ook Duits. Dat blijkt uit de gratis lunch, die van de traiteur komt en waar zwaarlijvige mannen zich massaal aan te goed doen. Het publiek wordt in het Duits door de Duitse TV-journaliste Melinda Crane toegesproken. Dat doet ze elk jaar, vertelt ze. Er is Engelse vertaling via de tolk.
De keynote-spreker is niet Duits en wordt vanuit het Engels vertaald: Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz. Hij verhaalt een uur lang over de Europese economie, maar dat blijkt vooral een verhaal over de euro. Bezuinigingen hebben de EU er niet bovenop geholpen, zegt hij. Sommige landen zitten al sinds 2008 in een economische crisis en de economie is nu pas weer op het peil van tien jaar geleden. We moeten oppassen dat tien verloren jaren geen 25 verloren jaren worden, luidt zijn waarschuwing.
De eurocrisis was voor Griekenland, Ierland en Portugal erger dan The Great Depression, meldt Stiglitz. De werkloosheid is er nog steeds hoog. De groeicijfers van Duitsland zijn relatief goed, maar als een land als Japan deze cijfers laat zien, noemen we ze laag. Zo goed zijn die cijfers dus niet. De overschotten op de betalingsbalans van Duitsland leveren bovendien een wereldwijd probleem op. De Duitsers maken misbruik van de zwakte van andere landen.
De euro is hét probleem van de EU, meldt Stiglitz. Dat is voor de start van de munt al door velen voorspeld. De EU is immers geen optimal currency area. De euro had tot meer welvaart en zo tot meer verbondenheid moeten leiden, maar het omgekeerde gebeurde. Zelfs de beginsuccessen van de euro zijn onderdeel van het probleem: markten waren naïef door te veronderstellen dat door het wegvallen van de wisselkoersen ook het risico van investeren in bepaalde landen was weggevallen.
We modderen nu voort met beleid wat de euro instant houdt, weet Stiglitz, maar dit lost de crisis niet op. De structuur van de euro is gebaseerd op aannames waarvan inmiddels iedereen weet dat die niet kloppen: zo was men erg gefocust op een lage inflatie. Op dit moment zegt zelfs het IMF dat dit niet voldoende is voor economische groei. Ook klopt het idee niet dat lage staatsschulden en een laag begrotingstekort beschermen tegen de crisis. Ook landen met begrotingsoverschotten kwamen in de problemen.
De eurozone is een divergent systeem in plaats van een convergent systeem, houdt Stiglitz de aanwezigen voor. Landen groeien uit elkaar in plaats van naar elkaar toe. De nadruk in het beleid ligt op structurele hervormingen van eurolanden, maar daarmee stopt de divergentie niet. De groei in de EU is steeds lager dan de ECB heeft voorspeld. Griekenland is steeds verder gekrompen. Dat is niet omdat ze aanbevelingen van de Trojka negeerden, maar omdat ze die opvolgden. Bezuinigingen hebben sowieso nog nooit gewerkt, aldus Stiglitz.
Stiglitz heeft ook een oplossing. Er is structurele hervorming van de eurozone nodig, doceert hij. Hij noemt een lange lijst zaken die voortaan Europees geregeld moeten worden: een gezamenlijk fiscaal beleid, een bundeling van schulden van eurolanden (Eurobonds), een bankenunie met een gezamenlijk depositogarantiestelsel, belastingharmonisatie en gezamenlijk industrieel beleid. De ECB moet een ander mandaat krijgen, namelijk om groei, werkgelegenheid en financiële stabiliteit na te streven.
Er is een enorme urgentie, meldt Stiglitz, want de huidige strategie kent alleen verliezers. De euro heeft hoge kosten voor de EU, de democratie en de solidariteit binnen Europa. De EU was een gezamenlijk project en moet dus ook gezamenlijk worden opgelost. De hoop waar de euro ooit voor stond kan dan weer terugkomen, denkt hij. Als je de euro niet wilt hervormen, zegt Stiglitz, leef je in een fantasiewereld. Er klinkt een oorverdovend applaus van het Duitse publiek. De vragenronde levert niet één kritische vraag op.
De vragenronde toont aan dat dit publiek niet alleen eurofiel en Duits is, maar ook behoorlijk elitair. Er zijn studenten, wetenschappers en beleidsmakers op de Europese Dialoog afgekomen. Zij kunnen de logica van Stiglitz goed volgen en bekritiseren die in het geheel niet. Zij vinden het geen probleem dat Stiglitz erop wijst dat juist Duitsland maatregelen als schuldenverlichting van Griekenland tegenhoudt. Weer applaus. De eurofiele Duitsers zijn het eens. “Hoe kunnen deze voorstellen in tijd van euroscepsis en populisme werkelijkheid worden?” vraagt een man uit het publiek.
Daar heeft Stiglitz geen antwoord op.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
