Sinds 1 januari van dit jaar zijn er nieuwe bankregels van kracht in de 28-lidstaten tellende Europese Unie (EU). De redding (‘bail out‘) van banken met belastinggeld wordt daardoor – in theorie – verboden. De bedoeling van dit nieuwe reglement is om het bancaire stelsel te versterken en de risico’s voor de economie te verminderen. Onderzoek leert echter dat de mogelijkheid van een nieuwe bankencrisis en van nieuwe economische schokken beduidend is toegenomen.
Waarom heeft de EU nieuwe bankregels geïmplementeerd? Omdat sterke landen, Duitsland op kop, niet willen instaan voor de slechte leningen (de schattingen lopen uiteen van 1.000 tot 5.000 miljard euro) op de Europese bankbalansen. Europa, in tegenstelling tot de Verenigde Staten, heeft haar bankwezen inderdaad nog steeds niet geherkapitaliseerd. Er bestaat geen Europese transferunie en geen Europese bankenunie.
Vanaf 1 januari 2016 geldt er een vastgelegde ‘volgorde van redders’ ingeval een bankfaillissement optreedt. Eerst dienen de aandeelhouders tussenbeide te komen, vervolgens de obligatiehouders van de te redden bank en als laatste de depositohouders die minimaal 100.000 euro het bedrag van de depositogarantie bij die instelling aanhouden. Over dat laatste kunnen we kort zijn: in het geval dat een grootbank over de kop zou gaan stelt die staatsgarantie tot 100.000 euro niet veel voor want de overheid beschikt bij lange na niet over voldoende middelen om elke rekeninghouder te vergoeden.
Een bail-in wordt door de EU voorgesteld als hét model om de belastingbetalers te behoeden voor het faillissement van een systeembank (‘too big to fail‘). Waarbij men er correct van uitgaat dat het bankroet van een systeembank het financiële systeem en de economie ernstige schade kan berokkenen.
Tot zover de theorie. De vraag is wat er in de praktijk zal gebeuren. Zal men een systeembedreigende bankgigant zomaar aan haar lot overlaten? De belangrijkste rode draad door de financiële crisis sinds 2008 is het onmiskenbare feit dat de grootbankiers steeds weer uit de wind worden gezet en dat de gemeenschap telkens wordt aangesproken om de factuur te betalen. Men kan er gif op innemen dat, als puntje bij paaltje komt, de too big to fail-banken toch weer een reddingsboei toegeworpen zullen krijgen.
Bovendien lopen Europese banken door deze nieuwe bail-in regels wel degelijk méér gevaar dan voorheen. Banken hebben ‘extra’ geld verdiend door de staatsobligaties van hun eigen land te kopen, voordat de Europese Centrale Bank die opkocht. Met deze nieuwe regels wil men dat proces nu ontmoedigen met als gevolg dat dit banken potentieel geld kan kosten. Welke investeerder wil er trouwens een bankobligatie kopen als nu de kans bestaat dat men daarmee al z’n centen kwijtspeelt? Banken zullen vanaf heden moeilijker op een lange termijnfinanciering beroep kunnen doen.
Maar ook depositohouders riskeren nu het slachtoffer te worden van confiscatie. In hoeverre houden de Europese beleidsbepalers ons overigens voor de gek door een onderscheid te willen maken tussen belastingbetalers (‘bail out‘) en rekeninghouders (‘bail-in‘)? De recente bail-ins (Cyprus, Oostenrijk, Portugal, Italië), waarbij 10.000en bankcliënten reeds miljarden hebben verloren in bankproducten en -obligaties – zelfs bij een solvabele instelling als de Portugese Nova Banco – zijn daarom een heel ernstige waarschuwing.
Wat bij dit alles bijzonder opvalt, is het feit dat deze nieuwe bancaire regels niet of nauwelijks ter sprake zijn gekomen in de massamedia. Terwijl potentiële bail-ins een groot risico vormen voor de deposito’s van beleggers, spaarders en zelfs van ondernemingen. Het feit dat het Europese bankensysteem nog altijd in slechte papieren zit, zou bij een nieuwe bankenpaniek zelfs kunnen leiden tot een algemene confiscatiemaatregel, bijvoorbeeld opgelegd door de Trojka (het gezamenlijk optreden van het Internationaal Monetair Fonds, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank).
Welke rol speelt een klassieke bank in ons economische systeem? Een bank zet spaargeld om in leningen aan bedrijven (investeringen) en aan gezinnen (consumptie), waardoor de economie wordt aangezwengeld. Met andere woorden, deposito’s vormen het bronkapitaal, het levensbloed van de economie en dus is het aantasten daarvan zonder meer extreem gevaarlijk. De wereldeconomie heeft reeds behoorlijk wat last van neerwaartse druk en het confisceren van (Europees) spaargeld zou die ongunstige evolutie nog versterken.
Uw en mijn spaargeld verkeren in reëel gevaar. En dat omwille van de ontoereikendheid van het depositogarantiestelsel, de bedenkelijke bankensituatie in Europa maar ook de nieuwe bail-in regels zelf. Het is dus aangewezen om te opteren voor een conservatieve bank met een behoorlijk eigen vermogen (minstens 10 procent van het balanstotaal) en daar niet meer dan een bedrag van 50.000 euro aan te houden.
