Waartegen ageert Willem Cornax in zijn betoog: Het Linkse reveil van Rutger Bregman eigenlijk? Als we zijn tekst onder de loep nemen zien we dat die grotendeels quasi-intellectueel is.
Cornax schrijft dat we: “elk besef van de economische geschiedenis van Nederland” laken. Vervolgens krijgen we een historistisch betoog voorgeschoteld waarin sprake is van een selectieve lezing van de Nederlandse economische geschiedenis. Enkele auteurs worden besproken en de claim volgt dat het naoorlogse Nederland een soort linkse adaptatie van het vrijemarktkapitalisme was. Los van het feit dat de wederopbouw van Nederland ook in de internationale context van Keynesiaans denken zou moeten worden begrepen en dat Cornax dit nalaat, trekt hij boude conclusies over hedendaags links.
Het is logisch – verzekert profeet Cornax – dat linkse mensen de vrije markt niet begrijpen, want zij zijn “het resultaat van 80 jaar linkse indoctrinatie” en “we leven in een nawee van een planeconomie”. Blijkbaar hoort de pakweg 25 jaar (neo-)liberale economische trend vanaf de jaren 80 daar ook bij. Een trend die Cornax meesmuilend een “korte opleving van het corporatischtische marktdenken” noemt. Echter, het doet er natuurlijk niet toe of een opleving kort is. Het gaat om de effecten.
Maar het valt te betwijfelen of linkse lieden de vrije markt als simpele boeman begrijpen. Een greep uit de lijst linkse intellectuelen die zou ageren tegen Cornax’ definitie van het begrip is op zijn minst indrukwekkend: Chomsky, Judd, Stiglitz, Barber, Klein, Habermas, Piketty en onze eigen Hollandse denker Hans Achterhuis. Geen van hen beschouwt de vrije markt louter als boeman.
Dalen we af uit het luchtkasteel van Cornax dan lijkt het aannemelijker dat linkse mensen zichzelf begrijpen in een Europa of Nederland van na 2008 waarin economische narigheden plaatsvonden. Links heeft de afgelopen jaren veel geleerd over mondiale financiële instituten en corporaties waar gebrek aan overzicht, controle en begrip – binnen de sector en daarbuiten – sommige van de belangrijkste oorzaken voor de crisis bleken. Het feit dat mensen zich daartegen verzetten heeft weinig te maken met indoctrinatie maar veeleer met morele overtuigingen.
Het kenmerkende aan fundamentalistische betogen als die van Cornax is dat zij de tegenstander afschilderen als onwetend. De linksmenschen begrijpen niet dat er geen vrije markt bestaat en alle aantijgingen aan het adres van die vrije markt snijden daarom geen hout.
Volgens Karl Popper is de fundamentalistische verdediging van het eigen gelijk vaak dat de tegenstander niet fundamentalistisch genoeg denkt of een begrip niet echt begrijpt. Vrij vertaald naar Cornax: links begrijpt niet dat er geen echte vrije markt bestaat. Maar gaat het nu om een begrippendiscussie of om de werkelijkheid van de markt? Schrijvers als Bregman zetten zich in voor kernthema’s van het socialisme: inkomensverdeling, gelijkheid etc, niet het conceptuele begrip absolute vrije markt.
Cornax schrijft: “Economie is het menselijk handelen en liberalisme is toegepaste economie…” en “…een markt bestaat daarmee uit mensen die zich vrij kunnen bewegen om hun leven zo in te richten als zij dat willen, binnen de normen van de wet.”
Maar wat nu als juist een (on)gereguleerde financiële sector het voor mensen onmogelijk maakt om hun leven in te richten zoals zij dat willen? De heer Cornax lijkt liberalisme grotendeels te vereenzelvigen met economisch liberalisme. Maar voor links bestaat het liberalisme niet louter uit instrumenteel-economisch denken maar tevens uit een burgerlijke en politieke component die de markt kan reguleren. De economie komt op de tweede plaats.
En terwijl Cornax wel stelt dat de markt een middel is tot het doel samenleven accepteert hij geen begrenzing van vrijheid. Men vraagt zich af wat hij dan als ‘de wet’ begrijpt? Immers, waar de markt niet functioneert of problemen veroorzaakt, dient zij wel degelijk begrensd te worden ook als haar niet-functioneren veroorzaakt is door een eerdere begrenzing. Dat noemen we voortschrijdend inzicht. Wanneer we linkse overtuigingen analyseren dan is dit vaak de uiteindelijke pointe. Echter reguleren is volgens Cornax niet mogelijk want een vrije markt is een “dynamische entiteit die in de tijd en uit mensen bestaat en zich niet laat voorspellen of sturen. Om te voorspellen is namelijk de kennis nodig van elke omstandigheid die leidt tot een bepaalde keuze …” Cornax lijkt hier te lijden aan intellectueel autisme.
Uiteraard hoeft men helemaal niet alles te weten om zich aan een voorspelling te wagen. Doen we met de weersvoorspelling ook niet. In navolging van Popper lijkt het redelijker dat het in politiek denken niet gaat om perfecte voorspellingen, maar om de beste keuzes te maken met de kennis die we bezitten. Overigens laat Cornax het zelf natuurlijk niet na om in zijn tekst gewoon over te gaan tot het voorspellen van de (economische) werkelijkheid, mocht links zijn zin krijgen.
Het artikel van Cornax ontwijkt eenvoudige morele vragen door een rookgordijn aan historische feiten en een economische theorie op te trekken. En wanneer de roep om regulering desalniettemin aanhoudt schermt het met de geïndoctrineerde naïviteit van zijn tegenstanders of met de onmogelijkheid van een volmaakte voorspelling. Dat is intellectuele en morele luiheid. Niet de moeite nemen om te achterhalen hoe je tegenstander echt denkt en je verdedigen met taalkundige sofisterijen die geen toegepaste waarde hebben.
Het fantoom waarover Cornax schrijft – de absoluut begrepen vrije markt – is een concept voortkomend uit de abstractie van een feitelijke markt dat – zoals alle ideale concepten die toegepast worden – door de empirische realiteit onzuiver gemaakt wordt. De boeman voor linkse kameraden is niet de vrije markt zoals door Cornax begrepen maar de vrije markt zoals door hen begrepen. Waar soms transparantie ver te zoeken is, soms weinig reguleringen zijn waardoor misstanden mogelijk worden die gevaarlijk blijken voor samenlevingen. Als Cornax links wil bestrijden moet hij deze posities aanvallen en niet een polemiek aanvangen met zijn stroman.
Ramon Guerrero (36) is liberaal, GEEN linkse rakker, docent filosofie en schrijver.
Lees ook: Het linkse reveil van Rutger Bregman: strijd tegen een boeman die al lang dood is
