Sommigen menen dat we in Europa op de drempel staan van een revolutie, eventueel van een burgeroorlog. Het belangrijkste argument is dat het huidige politieke systeem niet meer aangepast is aan de noden van deze tijd. Zogenaamd populistische politici ruiken hier een kans en trekken steeds meer kiezers naar zich toe. In sommige Europese landen stemt een derde van de bevolking voor een partij die de traditionele politiek wil omverwerpen. Tot nog toe lukt het meestal om die partijen uit de regeringen te houden. Dit laatste betekent dat een groot deel van de bevolking zich niet vertegenwoordigd weet door de leiders van het land.
Het valt niet te ontkennen dat onze samenleving meer en meer gepolariseerd raakt. De tegenstelling tussen rijk en arm wordt groter. De volkswoede is vaak groot als in de politiek, de overheid en het bedrijfsleven te veel wordt gegraaid. De middenklasse, die meestal een verzoenende invloed heeft, krijgt het steeds moeilijker. Een groot deel van de autochtone bevolking staat erg negatief tegenover immigranten en asielzoekers. Zowel extreem-rechts als extreem-links worden steeds actiever.
Diegenen die de revolutie of een burgeroorlog voorspellen, geven niet aan wat in de plaats moet komen. Ze hopen dat uit de chaos iets nieuws te voorschijn zal komen. Welk politiek systeem het huidige zal moeten vervangen wordt niet duidelijk. Dat komt voornamelijk omdat de experts blijven denken volgens de traditionele patronen. Een typisch voorbeeld is het dogma van de economische groei. Hoe meer economische groei, hoe minder werkloosheid. De logische consequentie is dat economische groei de maatschappelijke polarisatie zal milderen. De regering en de Europese Commissie doen er dan ook alles aan om die groei te bevorderen.
Ik denk dat deze hypothese niet meer geldig is. We kunnen niet eindeloos doorgaan met economische groei. We worden overspoeld met nutteloze producten. Om mee te kunnen in de vaart der volkeren is de concurrentie meedogenloos. Het kernprobleem van de huidige tijd is de cumulatie van spanningen en problemen. We moeten niet alleen kampen met economische problemen, daar zijn ook de gevolgen van de klimaatverandering met de lucht die door onze economische activiteiten steeds verder vervuilt.
Daar is ook de massa-immigratie uit landen waar de mensen in diepe en uitzichtloze ellende leven en honderdmiljoen potentiële vluchtelingen in Afrika wachten hun kans af. Voor de vergrijzing weet nog niemand een oplossing. Anderhalf miljard mensen belijden een godsdienst die uit is op verovering van de wereld en onderwerping van de anderen. Tenslotte kost de terreurbestrijding en de opvang van asielzoekers zo verschrikkelijk veel geld dat de sociale voorzieningen voor de bevolking er uiteindelijk sterk onder zullen lijden.
We staan op de drempel van een ander tijdperk waarin de traditionele instellingen hun betekenis zullen verliezen. Zowel op politiek, economisch, educatief en sociaal vlak zullen zich radicale veranderingen voordoen. De bovengenoemde spanningen zullen bij de meeste mensen leiden tot een bezinning over wat de moeite waard en zinvol is in een mensenleven. Het antwoord hierop is vrij simpel en van alle tijden: ons geluk is afhankelijk van bindingen met mensen die we vertrouwen en die om ons geven.
De basis hiervan ligt in het gezin en met de mensen uit onze eigen, vertrouwde omgeving. De ‘revolutie’ zal erin bestaan dat netwerken van solidariteit zullen ontstaan waar de burgers voor elkaar zorg dragen en minder afhankelijk zullen zijn van de overheid, van de politiek en ook van het bedrijfsleven.
De nieuwe maatschappij zal gevormd worden door kernen die in de mate van het mogelijke zelfvoorzienend zullen zijn. De arbeidstijd zal gehalveerd worden zodat ouders weer tijd zullen hebben voor de opvoeding van hun kinderen en we voor elkaar in onze eigen buurt beter zullen kunnen zorgen. Vrijwilligerswerk zal bloeien als nooit tevoren. De ruileconomie die nu al via Marktplaats, eBay, Uber, Airbnb en dergelijke in volle gang is, zal steeds verder ontwikkeld worden.
Dit betekent kortom dat de burgers de politiek en de multinationals overbodig zullen maken of op z’n minst marginaal. De politici en de bedrijfsleiders zijn niet in staat de huidige problemen op te lossen. De burgers wel, op voorwaarde dat zij massaal zelf het heft in handen nemen.
Ik geef een voorbeeld over hoe de klimaatcrisis aangepakt kan worden: de Nederlandse bevolking veroorzaakt jaarlijks twee milieurampen. Met Oud en Nieuw als tienduizenden kilo’s vuurwerk worden aangestoken en in de zomer als een miljoen Nederlanders met hun sleurhut de Europese wegen teisteren.
In het nieuwe tijdperk zullen de burgers stoppen met deze onzin en inzien hoe prettiger het is om met Oud en Nieuw rond de tafel te zitten en verhalen te vertellen en om tijdens de zomervakantie met buren en vrienden grote wandelingen te maken in de eigen omgeving. Dit zal velen gek in de oren klinken, maar misschien is dit voorstel toch niet zo gek. Gewoon eens proberen.
