Als de wereld voldoende mooie en gezonde groenten wil houden, moeten we de verbeteraars wel de ruimte geven. Dan heb ik het niet over de genetisch gemodificeerde knutselaars, maar over het eeuwenoude kruisen van gewassen. Nederland is van oudsher sterk in het kruisen (‘veredelen’) van groenten, planten en bloemen. Maar de vele kleine familiegezinsbedrijven in deze sector worden momenteel weggedrukt. Sinds maart 2015 laat het Europees Octrooibureau toe om zaden, vruchten en eigenschappen van planten te patenteren. Sinds die tijd zijn er ruim duizend aanvragen ingediend. Ruim honderd patenten zijn toegekend, bijna uitsluitend in handen van hooguit tien multinationals. Als Bayer het plan doorzet om Monsanto over te nemen, is de toegang in nog minder handen. Monopolievorming dreigt.
We moeten niet toelaten dat ons voedsel een speeltje wordt van ‘macht en kapitaal’. We proberen nu juist minder afhankelijk te worden van de olie- en gaslanden buiten Europa. We zouden slechter af zijn als we ondertussen voor ons dagelijks voedsel afhankelijk worden van enkele multinationals! Door de afname van het aantal veredelaars zien we al minder nieuwe plantenrassen. De diversiteit van landbouwgewassen komt in gevaar en daarmee de voedselzekerheid.
Dat is onbegrijpelijk, gezien de gevolgen van onder meer klimaatverandering. Denk ook aan de enorme bevolkingsgroei die ons tot 2050 te wachten staat. Om de borden te kunnen vullen van zoveel miljarden extra bewoners, moeten we vele veredelaars hebben die nieuwe rassen ontwikkelen.
De grootste fractie in het Europarlement, mijn Europese Volkspartij (EVP), waarschuwde de EU al in 2012 voor problemen door de octrooien. December vorig jaar hebben we de Europese Commissie en de EU-landen via een breed gesteunde resolutie opnieuw gevraagd het patenteren van natuurlijke planteigenschappen te verbieden. Het bleef echter stil.
Het Nederlandse kabinet heeft tot nog toe weinig actie ondernomen om andere lidstaten bewust te maken van de problemen. Vorige week is in Brussel een conferentie gehouden, waar de Europese Commissie beloofde om voor te gaan stellen om de octrooien te verbieden.
Dat klinkt hoopvol, maar daarmee is er nog lang geen akkoord. Gaan EU-landen hiermee echt instemmen? Wat gaat er gebeuren met de bestaande octrooien?
Ik vrees dat het nog heel lang gaat duren voordat het einde van plantenoctrooien in zicht komt – als het er al van komt. De zeven resterende weken van het Nederlandse EU-voorzitterschap zijn logischerwijs te kort om zelf veel invloed te houden. Als EVP-fractie in het Europees Parlement blijven we hameren op een snel einde van de octrooien. We manen tot spoedige en echte oplossingen.
Want het is te laat als we pas wakker schrikken als meer eigenschappen van planten grotendeels in handen zijn gevallen van multinationals. Als boeren worden beboet omdat ze zelf een vernieuwde plant hebben gekruist. Als we merken dat de honger toeneemt in de wereld.
Als burgers kunnen we dit trouwens nog een beetje helpen voorkomen. Bionext, de koepelorganisatie voor biologische landbouw en voeding, begon de campagne ´De grootste zaadbank van Nederland´. Dit heeft mijn volledige steun. Het idee achter de campagne is dat consumenten een zakje bijzondere zaden van kwetsbare gewassen kopen en deze in hun vriezer bewaren zodat ze tot in de eeuwigheid beschikbaar zullen blijven.
