In de NRC van zaterdag stond een opinie-artikel van Quincy Gario over het voorlopig nog voortdurende debat over racisme in de Nederlandse maatschappij. Zoals veel van dit soort strobrandjes begon het allemaal op Twitter. Eerst was er een tweet van journalist Nadia Ezzeroili over het ‘onbewuste racisme’ dat er misschien wel de oorzaak van is dat je vriendenkring zo blank is (er is weinig zo empatisch als iemand bevrienden om een hokje af te vinken, maar dat terzijde), gevolgd door een inhoudsloze respons van Rob Waumans, die zich vervolgens gekrenkt voelde toen zijn mentions explodeerden en er een column aan kwijt moest. Gario somt de kwestie op met de hashtag #whitefragility.
De rest van Gario’s betoog bestaat deels uit een klacht over de manier waarop de vrijheid van meningsuiting voor minderheden beperkt wordt door rechters en reactionaire reacties in de media en op het internet, en deels uit een beklag dat witte mensen het lef hebben zich te mengen in het debat in plaats van te luisteren en te leren. Begrijpelijke ergernissen, maar de manier waarop ze verwoordt zijn laat geen nuance toe, en dat is precies het zwakke van de manier waarop dit soort debatten gevoerd lijken te worden. Dit valt te zien aan de wijze waarop Gario geen verschil maakt tussen een interventie van rechterlijke macht, doodsbedreigingen en ongeïnformeerde meningen met een platform en de manier waarop hij de structuur van het publieke debat aanschouwt.
Allereest de fout van het op één hoop gooien van al deze bedreigingen voor de vrijheid van meningsuiting. De kwestie Nawijn-Feijen is beschamend,en valt te plaatsen in een langere lijn van druk van het staatsapparaat op het vrije woord, zoals het geval Abulkasim Al-Jaberi en de preventieve politiebezoeken rond het vluchtelingendebat. Zeker als men implicit bias meerekent is volgens sommige definities iedereen ‘een beetje racistisch‘ en als men door strafbaarheid deze term uit het debat haalt is het verschrikkelijk onproductief. Maar vervolgens begint Gario zelf over “smadelijke tweets [en] Facebook berichten” en slaat dus finaal de plank mis, want dit zou betekenen dat bovengenoemde rechterlijke druk op het vrije woord prima is zolang het maar wel meningen betreft die hém onwelgevallig zijn.
Onzinstukken en onderbuikreacties zijn onderdeel van het debat, en vallen niet onder dezelfde noemer te vatten als rechtstreekse bedreigingen. Een stortvloed aan ontmoedigende en onwetende commentaren zijn vervelend en kunnen ook daadwerkelijk een averechts psychologisch effect hebben op een persoon. Dit is echter meer te wijten aan de structuur van moderne sociale media zoals Twitter en vereist dan ook specifieke technische oplossingen die passen bij het platform in plaats van draconische ingrepen vanuit de wetgeving. Het is immers diezelfde vrijheid van meningsuiting en technologie van het internet die minderheden juist het gereedschap biedt om dit debat in de eerste plaats te voeren en ook in staat stelt eigen platforms te creëeren om de stem te laten horen. We hebben al uit het buitenland vernomen hoe een beperking hierin zich tegen de stemmen van minderheden kan keren in het relletje rond de Engelse studente Bahar Mustafa.
Maar goed, dan is het nog altijd een principekwestie. Je zou als wit persoon ook iets minder snel jezelf kunnen laten horen en wat ruimte maken voor een mening waar je het misschien niet mee eens bent. Gario komt met een waslijst aan auteurs en artiesten waarvan het een gotspe is dat witte mensen doen alsof ze niet bestaan. Een klein probleempje is dat de personen op deze lijst al veelal beluisterd en gehoord worden door witte mensen, alleen juist niet de witte mensen met wie Gario constant in debat wordt gedrongen. Dit is een kwestie van filter bubbles, een subtiele vorm van verzuiling van de moderne tijd waarbij je Facebookvriendenkring en Twitterfeed ervoor zorgen dat je voornamelijk meningen voor je kiezen krijgt waar je het toch al mee eens bent. Door zijn artikel in te sturen naar het NRC in plaats van bijvoorbeeld de Telegraaf (daargelaten of het daar zou worden gepubliceerd) draagt hij hier precies aan bij.
Nu kan je natuurlijk aandragen dat Gario geen recht heeft om te miepen dat hij niet gehoord wordt als hij in een krant met een oplage van rond de 143.000 verschijnt. Maar zo zal hij dat nooit ervaren door de storm aan kritiek die hij elke keer ontvangt. Dit is ook dezelfde reden dat Waumans zo overvallen werd door de reacties op zijn tweet: niet gewend uit de filter bubble te stappen.
En zo wordt het racismedebat een kwestie van persoonlijkheden en subjectieve ervaringen, zonder een poging te doen die over te brengen of aan te horen. Als je er niet bij stilstaat hoe breed deze clichékloof van begrip kan zijn, dan blijf je eeuwig Twittervetes als beste onderwerp zien voor artikelen over brede maatschappelijke kwesties.
