Zaterdag werd bekend dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit beslist heeft dat mosselen en oesters uit de oostelijke Oosterschelde niet verkocht mogen worden, omdat er gif in zit waar je ziek van kunt worden. Mosselen rapen wordt ook afgeraden.
Het gif du jour in onze favoriete schelpdieren heet tetrodotoxine. Een stof die bij journalisten en andere mensen die wel eens wat rond googelen spookbeelden van stuiptrekkende Japanners na het eten van kogelvis en zombies oproept. Kortom, paniek alom in het Pavlov-vergifcircus.
Om te beginnen: vergif bestaat niet. Alles is giftig, water ook. Om precies te zijn: van 14 liter water drinken ga je dood. Oh en dat tetrodotoxine, dat zat altijd al in onze mosselen. Sterker nog: het zit altijd in ons zeewater. Datzelfde zeewater dat slordig zwemmende Nederlandse kindertjes iedere zomer in grote hoeveelheden binnenkrijgen, inderdaad.
Minidiertjes onderaan de mariene voedselketen produceren tetrodotoxines, om dezelfde redenen dat plantenetende dinosaurussen stekels produceerden: ze willen niet opgegeten worden. Blijkbaar werkt dat ongeveer net zo goed als de bekende vergiften die planten produceren om vraatzuchtige insecten te stoppen, zoals cafeïne en theobromine (de stof die meisjes chocola doet eten). Zeedieren hogerop in de voedselketen eten zoveel van die kleine minibeestjes dat de tetrodotoxine zich in hun weefsel ophoopt. De beruchte kogelvis is giftig op dezelfde manier dat een garnalen etende flamingo roze is: je bent wat je eet. Toen ze in Japan kweekkogelvis op een ander dieet zetten, verdween het gif.
Terug naar de Oosterschelde. Blijkbaar hebben onze smakelijke tweekleppigen in het wat warmere, oostelijke deel, dit seizoen een dieet hoog aan tetrodotoxine gehad. Nu is tetrodotoxine natuurlijk geen cafeïne. Het goedje is warmtestabiel en wordt dus niet tijdens het koken gedeactiveerd. En van 24 milligram ga je al dood.
Dat klinkt als heel ernstig giftig, tot je je realiseert dat de maximale hoeveelheid tetrodotoxine die tijdens recent, serieus onderzoek in onze tweekleppige vriendjes werd aangetroffen 137 microgram per kilogram weefsel was. Voor de lezers that dropped wiskunde like it’s hot: we hebben het hier over 0.137 milligram.
Laten we dit gegeven even vertalen naar een bak supermarktmosselen van twee kilo. Ik neem voor het gemak aan dat de helft van zo’n bak sappig mosselweefsel is. Is natuurlijk minder; maar ik ben een optimist. Stel je bent een egoïst en je eet die bak helemaal in je eentje leeg, dan krijg je een kilo mosselweefsel binnen. Laat ik nu voor het gemak aannemen dat er per ongeluk een supergiftige mossel tussen zit, dubbel zo giftig als ooit gemeten. (Let wel: die mossel is nog nooit aangetroffen, ook niet in Australië, waar je meteen overlijdt als je een willekeurig dier aanraakt dat weet iedereen)
Stel nu, je besluit à la die vieze film La Grande Bouffe jezelf dood te eten. Aan giftige mosselen. Die ene supergifmossel brengt het totale gehalte aan tetrodotoxine in je uitpuilende mosselbuik op 300 microgram. Om aan de benodigde 24 milligram te komen, moet je dus nog even 79 bakken mosselen van twee kilo eten. Dat gaat je niet lukken, want intussen ben je al gestorven aan het watergehalte van diezelfde mosselen.
Maar stel nu dat je op de een of andere bizarre manier tachtig bakken supergifmosselen binnen krijgt, en dat water niet giftig is. Dan ben je er nog niet. In Japan kregen van 2006 tot 2009 in totaal 183 mensen grote doses tetrodotoxine binnen, via kogelvis. Daarvan overleden er zeven. Nog geen vier procent!
Maar, zul je nu zeggen, hoe ziek word je dan van tetrodotoxines, en kan dat spul blijvende schade opleveren? Nee dus. De gevolgen zijn goed gedocumenteerd in Japan. Naast de gebruikelijke reacties van ons lichaam op intoxicatie, zoals misselijkheid, draaiende kamers en kotsend boven de plee hangen, ervaar je bij een bij hoge dosis tetrodotoxines euforie, tintelingen en tijdelijke verlammingsverschijnselen, zonder blijvende gevolgen. Die euforie en tintelingen schijnen zo bijzonder te zijn dat echte daredevils in Japan de kok wel eens vragen om wat tetrodotoxine-weefsel aan hun kogelvis te laten zitten. Dat heb je niet van mij, want het is natuurlijk verboden.
Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar ik heb echt ontzettende zin in mosselen gekregen na het schrijven van dit stukje. Is er nog een leuke vrouw, die zin heeft om met mij een bak tetrodotoxine-mossels te eten? Beter nog: tetrodotoxine-oesters? Reageren kan via mijn twitter.
Update: Ik heb inmiddels wat exactere data. Per kilogram mosselen eet je rond de 33 % mosselweefsel. De gifnorm van de NVWA is een absurd lage 20 microgram per kilogram. Dat betekent dat je 2.000 bakken mosselen moet eten voor je overlijdt.
