Het is Europride in Amsterdam, een internationaal homo-evenement wat maar liefst twee weken duurt. Toch gebeurt er in de eerste week van dit festijn relatief weinig, aangezien de focus op de laatste week ligt, als er ook Amsterdam Gay Pride is. Het verschil tussen de twee is niet helemaal duidelijk. Deze eerste week van de Europride zijn er vooral tentoonstellingen, die ook volgende week nog te zien zijn. Twee ervan zijn te vinden in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. Beide geven een inkijkje in het politiek activisme onder homo’s in de jaren zeventig.
De grootste tentoonstelling heet ‘Gijsen, Flikker op‘. De tentoonstelling laat zien hoe Roze Zaterdag is ontstaan: met een grote demonstratie in 1979 in Roermond tegen Bisschop Gijsen die volgens de demonstranten een heksenjacht tegen homo’s in de katholieke kerk was begonnen. De posters uit die tijd spreken boekdelen: “Hoe gefrustreerder, hoe hoger in de RK Kerk”, “Gijsens levenswerk, alle homo’s uit de kerk” en “Handen boven de dekens, hihi!”. De tentoonstelling geeft details over de demonstratie van toen en hoe die aanleiding was tot het jaarlijkse terugkerende evenement van Roze Zaterdag.
Een kleine tentoonstelling elders in het gebouw heet ‘Demonstreer!’ en gaat over de eerste grote homo-demonstratie in Nederland in 1977. In Amerika streed de christelijke zangeres Anita Bryant tegen homo’s: ze was de drijvende kracht achter een referendum waarmee een streep ging door meer homerechten in Florida. De boosheid over haar strijd leidde tot een demonstratie van enkele duizenden homo’s in Amsterdam. De demonstratie was ook uniek omdat er vooral lesbiennes aan meededen. De tentoonstelling laat een paar van hen aan het woord.
Deze tentoonstellingen worden georganiseerd vanwege de Europride en daarmee komt al snel de vraag op wat ze ons vertellen over de homogemeenschap van nu. Het gaat om demonstraties van tientallen jaren terug en dat blijkt uit alles. De vrouwen in “Demonstreer” hebben het over organisaties als “Het Roze Front” waar niemand nog iets van weet en praten over het vrouwencafé en de vrouwenboekhandel: relikwieën van vroeger. Een aantal demonstranten van toen blijkt al overleden en de vrouwen die nog wel aan het woord kunnen komen zijn allemaal in de zestig.
“Gijsen Flikker op!” maakt het tijdsverschil nog duidelijker. Op sommige foto’s staan de toenmalige steunpilaren van Gijsen die sterk gekant waren tegen de acceptatie van homo’s in de katholieke kerk: “De uitspraken van mgr. Gijsen zijn Gods wetten!” staat op een bord, omhoog gehouden door drie bejaarde vrouwen. Anderen dragen de tekst: “Sodom en Gomorra werden tot as verbrand en tot voorbeeld gesteld voor hen die zonder God zouden leven.. Jezus zegt: bekeert u en gelooft het evangelie, want zie ik ben dood geweest maar leef tot in alle eeuwigheden!!!”
Als dit nog niet genoeg is om een heus jaren zeventig gevoel op te roepen, is een blik op het centrum van Roermond uit die jaren voldoende, waar een winkel als ‘De Gruyter’ nog het straatbeeld bepaalde. Niemand die nog weet dat dit in vervlogen tijden een soort Albert Heijn was. Hoe tegenstanders van homorechten het geloof verdedigen kom je in de antieke vorm van toen nu eens meer bij de EO tegen, laat staan het feit dat uitspraken van een lokale bisschop überhaupt een demonstratie tot gevolg kunnen hebben.
Iets kan de demonstranten van toen niet verweten worden: politieke correctheid. Homo-emancipatie was onder gelovigen omstreden en de homo’s liepen met een bord dat ‘een hostie in de mond óók lekker is’. Het contrast met vandaag kan niet groter zijn. Er zijn heel veel homo-evenementen in Amsterdam, maar politiek zijn ze nauwelijks. In Amsterdam Zuidoost zijn homo’s onzichtbaar en niemand spreekt daar harde woorden over. Ook de homo-christenen zijn op geen harde uitspraak te betrappen behalve het afgesleten idee dat de katholieke kerk homofoob is. Dat vindt iedereen al.
Als het deze weken al over politiek gaat, is het omdat gay prides in het buitenland controverse opriepen of gaat het over ‘veiligheid op de werkplek’. De suggestie is net als in deze tentoonstellingen dat alle strijd van vroeger is. Dat de zo vaak opgehemelde Marokkanenboot in de eigen gemeenschap sterk afwijzende reacties oplevert, weten we wel (en anders moet je deze reacties even lezen), maar daar volgt geen harde stellingname over achterliggende culturen en religies uit, laat staan een flinke discussie. Dat is immers niet gezellig. Er moet wel geborreld kunnen worden.
Hoe zouden de homo’s van toen kijken naar die van nu, vraag je je af.
