De titel van het verkiezingsprogramma 2017-2021 van de PVV dat via Twitter bekend is gemaakt door partijleider Geert Wilders luidt: ‘Nederland weer van ons!’ Wie zijn die ons dan precies? Wilders maakt dat duidelijk in het eerste punt van het partijprogramma: ‘Nederland de-islamiseren’. Nederland is dus, volgens Wilders, van niet-islamitische Nederlanders. ‘In plaats van het financieren van de hele wereld en mensen die we hier niet willen,’ staat er in de introductie.
Hieronder een puntsgewijze analyse van het bondige verkiezingsprogramma van 11 punten.
Nul asielzoekers erbij en geen immigranten meer uit islamitische landen: grenzen dicht.
Stel dat een islamcriticus (neem Rushdie, Ayaan Hirsi Ali, Wafa Sultan of Kurt Westergaard) politiek asiel in Nederland zou aanvragen, zou de PVV dan geen uitzondering willen maken? Het lijkt erop of dit een ‘van dik hout zaagt men planken’ maatregel is. Een maatregel die tegen mensenrechtenverdragen indruist waarin het recht op asielaanvragen is vastgelegd. Hetzelfde geldt voor ‘islamitische landen’. Stel een islamcriticus uit zo’n land – bijvoorbeeld atheïstische bloggers uit Bangladesh – vragen asiel aan in Nederland, is de PVV daar dan tegen? Wat is de definitie van een islamitisch land? Gaat het een om islamitische meerderheid (Turkije) of een land gebaseerd op de islam (Iran, Saoedi Arabië)? Als de grenzen dicht gaan, betekent het dat er ook geen mensen meer uit mogen? De PVV kaart een belangrijk probleem aan: het is onmogelijk om geen grenzen te stellen aan asielaanvragen en immigratie. Economisch is het onmogelijk om grote aantallen immigranten op te nemen in de samenleving. Wilders heeft een ander belangrijk punt: als er een groeiende groep immigranten is die de basale waarden van de liberale democratische rechtsstaat niet aanvaarden dan is dat een gevaar voor die liberale democratie! Er moet iets gedaan worden.
Intrekken alle al verleende verblijfsvergunningen voor onbepaalde tijd, AZC’s dicht.
Bedoelt Wilders dat de verleende verblijfsvergunningen omgezet moeten worden in verblijfsvergunningen van bepaalde duur, of vergunningen die voorwaardelijk zijn, of helemaal ingetrokken moeten worden (en dus leiden tot uitzetting)? En tot hoever moet er worden teruggegaan in de tijd? Vergunningen die 10 jaar geleden verstrekt zijn? Als de AZC’s dicht gaan, waar moeten de asielzoekers die daar verblijven (inclusief de atheïstische bloggers uit het islamitische Bangladesh) dan heen? Of moeten de asielzoekers in de AZC’s gelijk worden teruggezonden?
Islamitische hoofddoekjes niet in publieke functies.
Dit is een praktisch punt dat goed te verwezenlijken is en dat ook al grotendeels het geval is: bij de politie zijn hoofddoeken in Nederland niet toegestaan, evenmin als bij de rechterlijke macht. De vraag is: wat is een publieke functie? Is een caissière een openbare functie? Ik vermoed dat Wilders/PVV ook hoofddoekjes uit dergelijke functies zou willen weren. De vraag is of het weren van specifiek de hoofddoek als uiterlijk vertoon van een religie een te rechtvaardigen positie is. Het is makkelijker om uniform eisen te stellen, bijvoorbeeld: geen hoofdbedekking bij onze medewerkers. De overheid dient religieus neutraal te zijn (laïcisme) en zodoende dienen ambtenaren die een representatieve functie hebben geen religieuze tekens te dragen. De PVV maakt geen onderscheid tussen ambtenaren en burgers – daarmee tast de PVV de vrijheid van expressie aan.
In het programma wordt de burka niet expliciet vermeld. De PVV heeft echter aangegeven voor een burkaverbod te zijn. Dit zou echter in tegenspraak zijn met de vrijheid van expressie. Er kunnen in allerlei functies en bij allerlei gelegenheden wel specifieke kledingeisen worden gesteld die daarmee een burka verbieden, maar een algemeen verbod op een burka druist in tegen het fundamentele recht op de vrijheid van expressie. En dat is een paradox, want de burka is juist een symbool van onvrijheid van de vrouw.
Verbod op overige islamitische uitingen die in strijd zijn met de openbare orde.
Als er regels zijn over de openbare orde dan moeten deze regels vanzelfsprekend ook worden toegepast wanneer het gaat om de islam. Wellicht dat Wilders meent dat er voor de islam uitzonderingen worden gemaakt – en dat kan natuurlijk niet.
Preventief opsluiten radicale moslims.
Twee vragen dringen zich op. Wanneer ben je een radicale moslim en wie bepaalt dat? Je zou mensen misschien voor de keuze kunnen stellen om de grondwet van Nederland – inclusief het recht van homo’s om te trouwen, het recht van vrijheid van expressie – en plein public te laten tekenen door (vermeende) radicale moslims. Als zij dat niet doen kunnen zij worden uitgezet, dan wel vastgezet. En: hoelang moeten deze radicale moslims worden vastgezet? Dat zijn lastige punten, maar het is ook lastig – en het woord lastig is een understatement – hoe om te gaan met radicale moslims die qua ideologie de samenleving en staat wensen te ondermijnen. Er moet in Nederland – en in andere westerse samenlevingen – een strijdbaarder democratie komen. Wilders doet hier een wilde poging toe.
Criminelen met een dubbele nationaliteit denaturaliseren en uitzetten.
Prima punt. Ik ben ook tegen het bestaan van dubbele paspoorten. Een Nederlands paspoort vereist ook loyaliteit aan de Nederlandse staat. Een Nederlands paspoort zou alleen verstrekt moeten worden wanneer mensen hun andere paspoort inleveren en hun andere nationaliteit opgeven. Zodra mensen met een dubbel paspoort worden veroordeeld, zouden deze mensen het land uit gezet moeten worden. Wanneer iemand alleen een Nederlands paspoort heeft kan hij of zij niet naar een zogenaamd land van herkomst worden teruggestuurd.
Syriëgangers niet meer laten terugkeren naar Nederland.
Dat is op zich een goed punt. Het is geen goed idee om mannen die zo geradicaliseerd zijn en zich daadwerkelijk hebben ingezet voor de terreurstaat IS naar Nederland terug te laten keren. Maar kan dat? En hoe zit het dan met vrouwen die er gedwongen (of uit naïviteit) naartoe zijn gereisd? En kinderen?
Alle moskeeën en islamitische scholen dicht, verbod Koran.
Een verbod op moskeeën is in strijd met het recht op de vrijheid van expressie. Mensen mogen bij elkaar komen om te doen wat ze willen, zolang ze anderen maar geen schade berokkenen of oproepen tot geweld. Het monitoren van moskeeën op uitlatingen van geweldsoproepen zou moeten worden verbeterd. Bij overtreding sluiting van de betreffende moskee. Geen subsidie voor islamitische instellingen is een goed begin.
Sluiting van islamitische scholen vind ik, als secularist, een geweldig idee! Maar het is nu eenmaal onmogelijk om alléén islamitische scholen te sluiten. (Een tussenoplossing is strenge schoolinspectie en bij overtreding van de regels de betreffende school sluiten). Art. 23 uit de grondwet zou moeten worden afgeschaft waarmee een einde zou komen aan alle religieuze scholen, inclusief joodse-, christelijke-, vrije- en hindoescholen. Nederlandse kinderen onafhankelijk van wat voor ouders zij hebben moeten goed onderwijs in de Nederlandse taal krijgen en gevormd worden met liberaal democratische waarden. Dat kan het beste op scholen waar kinderen met diverse culturele achtergronden elkaar treffen, waar er veel aandacht is voor democratisch burgerschapsvorming en waar het onderwijs strikt seculier is.
Een verbod op de koran is in overtreding met de vrijheid van expressie. Nederland is een open samenleving met een zo groot mogelijke vrijheid van expressie. Ook politiek en moreel ongewenste boeken kunnen er worden gepubliceerd en verspreid. Hoe verwerpelijk de koran ook is, mensen moeten dat zelf kunnen lezen. En natuurlijk moet je zelf weten wat je met je eigen exemplaar van dat boek doet, dus als je het wilt verscheuren of in de hens steken, moet je dat zelf weten (en is het de taak van de overheid om jou tegen (dreiging met) geweld van moslims te beschermen). Als de Koran een nieuwe publicatie zou zijn, dan zou de auteur ervan in Nederland vervolgd kunnen en moeten worden vanwege het aanzetten tot geweld.
De PVV/Wilders wil Nederland het liefst afschermen voor invloeden van buiten af. Het project van de EU is een humaniseringsproject. De geschiedenis van Europa wordt gekenmerkt door vele bloedige oorlogen. De EU is een ideologische buffer tegen oorlog.
Dat is grotendeels schijn: want wie bepaalt over welke onderwerpen er een referendum komt? En de onderwerpen van het referendum dienen te vallen binnen het mensenrechtendiscours. Het is dus niet mogelijk om te stemmen voor invoering van de doodstraf. Of het verbieden van de islam. Of het totaal stoppen van (politiek) asielaanvragen.
Dat is een nobel, socialistisch streven.
Ik neem aan dat Wilders doelt op de sociale woningen. Het is moeilijk hier een politiek filosofisch standpunt over in te nemen. Ik ben van mening dat iedereen betaalbaar moet kunnen wonen en blijven wonen.
Gezien de toenemende gezondheid van mensen op pensioengerechtigde leeftijd vind ik dat die leeftijd flexibeler kan zijn. Mensen moeten de gelegenheid hebben om langer door te werken, maar ook om er eerder uit te stappen (bijv. met 60).
Vooral dat ‘etc.’ aan het einde van de opsomming is fascinerend en beangstigend! Daar kan van alles onder vallen. Ik loop de onderwerpen aan de opsomming die subsidie zullen moeten ontberen langs.
Ontwikkelingshulp. Er zijn twee kritieken op ontwikkelingshulp. De eerste kritiek is dat er veel (of alle) ontwikkelingshulp verkeerd wordt besteed (black hole theorie). De andere kritiek is dat we helemaal geen ontwikkelingshulp moeten geven (de egoïsme-theorie). Over dat eerste punt valt veel te zeggen. De PVV zou in theorie ook kunnen kiezen voor het spenderen van ontwikkelingshulp aan het propageren van liberaal democratische waarden in islamitische landen, om zo een bijdrage te leveren aan de de-islamisering van de wereld. Kennelijk is de PVV primair geïnteresseerd in Nederland, niet in de rest van de wereld. Het percentage ontwikkelingshulp van Nederland is thans rond de 0,7 procent van het BNP. Dat is een heel klein percentage. Filosoof Peter Singer bepleit in zijn werk, zoals The Life You Can Save, de morele imperatief van het helpen als je kunt helpen en dat het moreel laakbaar is dat niet te doen. Wij in Nederland zijn rijk en wij kunnen een deel van die rijkdom missen, zonder dat wij arm worden. Met dat deel kan heel wat onnodig leed en onnodig sterven vermeden worden. Filosoof Peter Unger betoogt datzelfde in een boek met de veelzeggende titel Living High and Letting Die. In lijn met Singer en Unger pleit ik voor een verhoging van ontwikkelingshulp tot tenminste 10 procent, en liefst tot 20 procent. Die ontwikkelingshulp moet op een effectieve en duurzame manier worden besteed – en daar moet onderzoek naar gedaan worden.
Windmolens. De wereld verkeerd in een diepe ecologische crisis. De klimaatcrisis maakt daar onderdeel van uit. Zoals ook in het Parijse klimaatakkoord afgesproken moet Nederland de uitstoot van broeikasgassen heel snel heel veel verminderen en zelfs helemaal stoppen. Windmolens, zonne-energie etcetera maken deel uit van de transitie naar de post-carbon society. Er zal dus veel onderzoek gedaan moeten worden om dit te bereiken, echter de PVV wil ook subsidie op innovatie stoppen.
Kunst. Alle subsidie op alle kunst? Dus ook op de grote musea? De schouwburgen, opera’s, muziektheaters? Als de subsidie wordt stopgezet zal het culturele klimaat in Nederland in rap tempo verdorren. Of moet alle kunst commercieel worden? Dat kan, maar dat leidt tot vervlakking en geestelijke armoede. Een samenleving met een bloeiend kunst- en cultuurklimaat biedt meer mogelijkheden aan individuen om zich in vrijheid te kunnen ontplooien. Dat is een van de grote verworvenheden van de open samenleving. Juist de subsidie aan kunstuitingen zijn een verrijking voor de samenleving als geheel. De subsidie aan kunst en cultuur is juist een vergaande vorm van beschaving. Zo is Nederland een land met de hoogste museumdichtheid ter wereld! Fantastisch! Maar het kost wel geld!
Innovatie. Geen subsidie aan innovatie dus, volgens de PVV. Maar welk soort innovatie? Innovatie op zichzelf bestaat niet. Er is altijd iets dat geïnnoveerd moet worden. Zoals hierboven opgemerkt is transitie naar een duurzame samenleving noodzakelijk en daar kan innovatie bij helpen. Zoals de VS een groot innovatief subsidieprogramma opzette om een mens op de man te krijgen, zo zou Nederland alles op alles moeten zetten om de samenleving waarlijk duurzaam te krijgen, een post carbon society en daarmee een voorbeeldfunctie in de onduurzame wereld in te nemen.
Geen subsidie voor media: dat betekent een uitlevering aan de grillen van de commercie waarmee ook onafhankelijke nieuwsgaring in het geding komt. Ik ben voor een herziening van het gesubsidieerde omroepbestel: geen subsidie voor religieuze omroepen. Het bbc model waarbij er kwalitatief hoogstaande programma’s zoals documentaires zijn, is een lovenswaardig ideaal. Geen reclames op de publiekszenders. De publiekszenders zijn voor wat zo fraai heet ‘volksverheffing’.
Dit is het dichten van het gat in het sociale vangnet. Ik vind dat de samenleving een sociaal vangnet moet hebben voor iedereen die dat behoeft. Ouderenzorg en thuiszorg zijn daarbij zeer belangrijk.
OK, maar voor defensie is de vraag: wat moet er mee gebeuren? Tegen wie moet er met een leger verdedigd worden? Wilders wil meer politie, waarschijnlijk om de (Marokkaanse) criminaliteit aan te pakken. Prima. Maar om de radicale islamisten aan te pakken is er juist meer geld en menskracht nodig bij de AIVD en voor de-islamiseringstrategieën. Ook is het de vraag of het (extra) geld niet beter besteed kan worden aan onderwijs, en aandacht aan burgerschapsonderwijs (zoals pedagoog Micha de Winter betoogt) zodat er meer draagvlak komt voor de fundamentele waarden van de liberaal democratische samenleving?
Maar voor wie? Als de inkomstenbelasting in het algemeen verlaagd wordt zijn het de rijken die er het meest wel bij varen.
OK, maar waar moet het wegennetonderhoud dan van betaald worden? De wegen in Nederland zijn al overvol en een verlaging van de motorrijtuigenbelasting leidt mogelijk tot meer voertuigen op de weg. In het kader van het streven naar duurzaamheid zou de overheid juist openbaar vervoer (en thuiswerken) moeten stimuleren en het weggebruik moeten ontmoedigen.
Opvallend is dat in het programma niet staat waar de PVV wél voor staat. De speerpunten van het programma zijn de-islamisering en minder overheid (behalve dan politie en militairen – er wordt dus eigenlijk alleen een beetje heen en weer geschoven met ambtenaren). Het partijprogramma is geen consistent geheel op basis van een ideologie, het is een potpourri van de luimen van Wilders.
Er zijn vier, met elkaar strijdige, ideologische richtingen te ontwaren in het programma.
Ten eerste het nationalisme. Wilders’ visie op Nederland is meer dan chauvinisme: hij is van mening dat Nederland toebehoort aan Nederlanders met een bepaalde Nederlandse identiteit. Toch is hij niet racistisch. Er staat niks over ras. Het nationalisme leidt ook tot het standpunt van uittreding van de EU. Het nationalisme van de PVV is isolationistisch.
Ten tweede socialisme. Er zitten socialistische elementen in het partijprogramma. Zoals de aandacht voor ouderenzorg en thuiszorg, het afschaffen van het eigen risico en de verlaging van de huren.
Ten derde libertarisme. Libertarisme is een pleidooi voor de nachtwakerstaat. De rol van de overheid moet minimaal zijn. De primaire taak van de overheid ligt in het beschermen van de burgers, vandaar de aandacht voor politie en leger. Het stopzetten van overheidssubsidies is een libertair standpunt. Dat botst dan weer ideologisch met de subsidie voor de zorg.
Ten vierde conservatisme. De PVV wil een bepaald idee van Nederland bewaren. Het EU lidmaatschap is volgens de PVV een bedreiging van de Nederlandse autonomie en identiteit.
Het is frappant dat er gepleit wordt voor directe democratie omdat de partijstructuur van de PVV juist niet democratisch, maar autoritair is.
Het concept van de morele cirkel is verhelderend om toe te passen. Wat is de morele club waar het verkiezingsprogramma voor staat? De doelgroep en de morele club van het programma zijn dat deel van de autochtone Nederlanders die kritisch zijn op de islam en/of immigranten in het algemeen. Het programma gaat niet over de rest van de wereld; er wordt met geen woord gerept over dieren, het gaat niet over de toekomstige generaties, niets over het milieu. Opvallend is dat er ook niets staat over slachtoffers binnen de islamitische gemeenschap. Zo is er in de Nederlandse islamitische- (en immigranten-)gemeenschap sprake van gevallen van gedwongen uithuwelijking en komen ‘eer’wraakmoorden voor. Er wordt geen melding gemaakt van de bescherming van slachtoffers binnen de islam. Een omissie is expliciete veroordeling van niet-medische jongensbesnijdenis (het vermoeden is dat de PVV dit niet aan wil pakken omdat joden dat ook doen en joden niet als problematisch worden ervaren. En inderdaad lopen er in Europa geen joodse terroristen rond. Maar die jongensbesnijdenis is en blijft een vorm van kindermutilatie). Het stopzetten van ontwikkelingshulp en het sluiten van de grenzen duiden op egocentrisme. Het negeren van de milieuproblematiek duidt op korte termijn denken (presentisme).
Geert Wilders en de PVV kaarten een belangrijk onderwerp aan: de gevaren van de islam voor de ondermijning van de liberaal-democratische rechtstaat en de mensenrechten. Wilders hamert al jaren op het probleem met de islam. Dat er een fundamentele botsing van waarden is blijkt uit het feit dat Wilders persoonsbeveiliging nodig heeft, omdat er doodsdreigingen aan zijn adres zijn. Wilders heeft door de golf van islamitische terrorisme in de wereld gelijk gekregen. Zijn diagnose dat er onder meer een probleem is met de islam versus het westen is juist gebleken. Ook is zijn kritiek op degenen (de zogenaamde politieke correcten van de Linkse Kerk) die in alle toonaarden ontkennen dat de problemen van terrorisme en intolerantie iets met de islam te maken hebben juist gebleken.
De remedie die Wilders in dit verkiezingsprogramma aanduidt is echter in flagrante tegenspraak met fundamentele mensenrechten, zoals het recht op de vrijheid van expressie. Als je van mening bent dat de vrijheid van expressie een groot goed is, dan kun je niet de koran of hoofddoekjes verbieden, wat jouw persoonlijke opvatting daar ook over is.
Zolang er nog geen acuut gevaar is dat Nederland een islamitische theocratie wordt of dat er het islamitisch kalifaat wordt gevestigd, is de remedie van de PVV erger dan de kwaal.
