Jarenlang bleef het bij stoere praatjes, maar vorige viel het Turkse leger eindelijk noordelijk Syrië binnen. Het eerste doel, om in grensstad Jarabulus de salafisten van ISIS te vervangen met de salafisten van al-Nusra (de welbekende ‘gematigde rebellen’), is zonder slag of stoot bereikt. De hoofdenhakkers van de Islamitische Staat lijken wel verdampt.
Iedereen weet inmiddels wel dat de Turken eigenlijk in actie zijn gekomen om de Koerden aan te pakken. Het gaat direct in tegen de Amerikaanse anti-ISIS strategie, die rust op de samenwerking met de Koerdische strijdkrachten. Van Europese leiders hoeven we natuurlijk niets te verwachten, maar ook de Amerikanen lijken op de knieën te gaan voor de sultan. Als Erdogan ongestoord zijn gang kan gaan kunnen we rekenen op extra vluchtelingen en een nieuwe periode van narigheid in het Midden-Oosten.
Met Turkse artillerie nu in Jarabulus zijn de Koerdische strijdmachten van de SDF in Manbij binnen schietbereik. De SDF heeft gereageerd door de Koerdische eenheden terug te trekken ten oosten van de Eufraat, zoals werd geëist door te Turken, met bijval van Joe Biden. De niet-Koerdische SDF-eenheden blijven wel achter in de stad, maar het is de vraag hoeveel ze kunnen doen wanneer Erdogan komt binnenrollen om de stad te claimen.
Het gevecht tegen ISIS om Manbij duurde twee maanden en er zijn honderden strijders omgekomen, onder wie ook Amerikaanse commando’s. Dat de Amerikanen hun bondgenoten en boots on the ground verraden is niet zo verassend. In ieder geval niet zoveel als dat ze hun eigen strategie om zeep helpen, en de islamitische jihad opnieuw een steuntje in de rug geven.
Amerikaanse vliegtuigen deden onlangs nog mee in de actie op Jarabulus. Heeft Washington een red line voor de Turken? De meest gunstige uitkomst in de huidige situatie, waarin de Turken enkel de ISIS-gebieden aan de Turkse grens aanvallen (en let maar op, ISIS weet zonder grote verliezen weg te komen), is er één waarin de jihadistenbalans in Syrië netto hetzelfde blijft. ISIS eruit, jihadisten met Turkse en Amerikaanse wapens en Saudische petrodollars erin. De minst gunstige is er één waarin de Turken Manbij en andere SDF-territoria aan de grens aanvallen en vervolgens hun Syrische koppensnellers vrij spel geven. We hoeven in ieder geval niet te rekenen op vergelijkbare foto’s als toen de multi-etnische en seculiere SDF Manbij bevrijdde. Waarschijnlijk passen vrouwen die een peuk opsteken en hun boerka in de fik zetten niet helemaal in de visie van onze gewaardeerde NAVO-bondgenoot.
De overige spelers in Syrie, namelijk Rusland, Iran en de regering van Assad, hebben ook hun toestemming gegeven voor dit Turkse avontuur. Het voordeel van persoonsgebonden autoritaire systemen is dat dictators makkelijk tot overeenkomst kunnen komen. Poetin en Erdogan hebben de ruzie (na het neerknallen van een Russische bommenwerper eind vorig jaar) bijgelegd, zelfs Assad krijgt steeds meer legitimiteit in de ogen van de Turkse overheid, ondanks dat de Turken nu al zo’n vijf jaar lang de wapens, munitie en bevoorrading leveren aan de gematigde hoofdenhakkers van al-Nusra, die tegen de Syrische regering vechten. Een strijd die Erdogan ook gebruikt om Europa onder druk te zetten (en lekker net iets meer islamitisch te maken), met success. Mocht Turkije ook verder in actie komen in Rojava, dan kunnen we rekenen op een heleboel extra vluchtelingen richting Griekenland of Italië, en een nieuw kalifaatproject in Syrië, eentje waar de moslimwereld misschien wel wat meer voor te porren is.
Dat Koerden door Turken ‘kankerjoden’ worden genoemd is niet omdat het zo’n lekker bekkend scheldwoord is, maar omdat beide groepen hetzelfde obstakel vormen in de visie voor het Midden-Oosten die de islamisten voor ogen hebben. Ondanks dat de meeste Koerden ook moslim zijn, is geloof nooit een belangrijk onderdeel geweest van de politieke processen achter nationale eenwording. Het is geen toeval dat de islamitische Koerdische groeperingen zich altijd juist tegen de nationalistische bewegingen van hun eigen volk keerden en vochten aan de kant van de Turken en Arabieren. Een onafhankelijk Koerdistan zou dezelfde positie als Israël in het Midden-Oosten innemen en een natuurlijke bondgenoot zijn. En net als dat steun voor Israël door de westerse politiek langzamerhand wordt ingeruild voor de appeasement van de vredesreligie, komt de enige partij in Syrië die uitsluitend tegen ISIS vecht ook van een koude kermis thuis.
De reactie van westerse media en politici op de Turkse inval is, zeer voorspelbaar, lekker voorzichtig en genuanceerd. Misschien dat de Turken toch nog een handige bondgenoot worden in de strijd tegen ISIS. Dat zou best kunnen, maar Erdogan werkt natuurlijk liever aan zijn eigen kalifaat. Nu alle macht in Turkije in zijn handen ligt, wordt het tijd voor de volgende stap in de neo-ottomaanse droom. ISIS heeft geen legitimiteit in de Islamitische wereld, ook niet onder de meeste jihadclubs. Bovendien gaat niemand zich aansluiten bij een stel losers die meer dan een jaar alleen maar territorium verliezen.
Daarentegen denken veel Arabieren over het Ottomaanse Rijk als een gouden tijd voor het Midden-Oosten, toen er nog geen seculiere dictators waren en de ‘kankerjoden’ als brave dhimmi’s op tijd hun jizya betaalden. Arabisch nationalisme is, net als Kemalisme in Turkije, op sterven na dood. Het scheelt nog dat Erdogan geen religieuze autoriteit heeft, anders hadden we een Ayatollah Khomeini voor de soennietische wereld aan onze broek hangen.
Als er een verkiezing was voor leider van alle moslims, zou Erdogan die met gemak winnen. Niet alleen zijn steun voor baardclubs als Hamas, al-Nusra en het Moslim Broederschap doen het goed. Er is geen enkel ander figuur in de islamitische wereld die in de buurt komt qua legitimiteit en populariteit. De AKP-methode is dan ook gewoon een prachtig model voor de ‘gematigde’ (lees: ongewapende) islamist. In vijftien jaar tijd is Turkije gegaan van een autoritair-seculiere staat gerund door militairen naar een democratisch verkozen islamist, zonder een verslechtering van de relaties met de westerse landen zoals dat bij andere regimes wel het geval was (zoals Morsi in Egypte). En een man met een dergelijk ego die met weemoed terugkijkt naar de tijd van de sultans blijft echt niet tevreden met alleen Turkije in zijn greep.
Laten we het maar postmoderne buitenlandpolitiek noemen. De Europese politieke wereld heeft al lang geen idee wat ze aanmoeten met de rest van de wereld en met zichzelf, en daarom zitten we nu in een situatie waarin de Baltische Zee gekozen is als toekomstig slagveld tegen een gefabriceerde Russische boeman, terwijl de verkozen dictator van een land met een economische output lager dan van ons kikkerlandje ons hele politieke systeem gegijzeld houdt.
De Amerikanen lijken dezelfde kant op te gaan. De wil om een kalifaat in het Midden-Oosten te bestrijden is er niet meer. Wel moeten we aantekenen dat het Turkse plan niet risicovrij is. De SDF is een strijdkracht die, in tegenstelling tot elke andere vechtende groep in Syrië, coalities heeft kunnen vormen met de andere etnische groepen zoals de Turkmenen en Arabieren.
Ondanks de ellende die de Koerden is overkomen in de laatste decennia van de twintigste eeuw, zijn Turkije en Irak veel Koerdischer dan voorheen, in dezelfde zin als dat West-Europa islamitischer is geworden. Het uitschakelen van de politieke vertegenwoordiging van één van de snelst groeiende bevolkingen in de de wereld, terwijl Turkse geboortecijfers op Europees niveau liggen, is de basis voor een toekomstige generatie die het voor Turken in een post-Erdogan Turkije nog veel ongezelliger kan maken.
