Je kwetsbaar opstellen, het schijnt een deugd op zich te zijn geworden. Maar mag het niet een tandje minder met de exploitatie van eigen emoties? Zelfs het theater valt ten prooi aan ‘je kwetsbaar opstellen’, met gebrek aan verbeelding.
Verslaafd aan werk, verslaafd aan coke, verslaafd aan eten, verslaafd aan Facebook. En nu ook nog verslaafd aan het babbelen erover; Jack Wouterse. Heerlijke acteur, prachtige tronie – zelfs in reclame; geld daarvan is dus hard nodig – maar soms ook de weg kwijt. En daar moet heel Nederland in meevoelen; via de treurbuis.
Zaterdags tegen de avond worden tv-kijkers vergast op De Wandeling van de KRO-NCRV; wandelend leuteren; de gast kietelen met aandacht, na geld het tweede betaal- en smeermiddel. Afgelopen weekend dus met Jack Wouterse. Een slecht toneelstuk? Nee, Jack moet zijn privéleven ‘met ons delen’, zonder een greintje humor. Opdat Jack er beter mee kan omgaan? De ontboezeming als bezweringsformule.
Knop op de tv gelukkig, maar in de mantelzorg houdt m’n 85-jarige licht demente pupil de afstandsbediening stevig vast. Gelijk heeft ze, kijk maar mee zoon, gezellig samen. Zo leert hij meegenieten met haar geuite tv-plezier, oefening ook in deemoedigheid. (En denken aan de camera- en geluidspersoon die aldoor achteruit lopen, o zo kwetsbaar.)
Ook meekijken in dit lebbergenre bij mevrouw Anita Witzier. Die de zucht naar ‘kwetsbaar opstellen’ perfect aanboort. Weten haar slachtoffers veel dat hun kwetsbaarheid tot doel heeft om de bankrekening van Anita te spekken met fietsreclames.
Denk je net dat de grens nu wel bereikt is in ‘kwetsbaar opstellen’, weet er toch weer een would be BN’er met of zonder verschrikkelijke ziekte, of verlaten door een geliefde overheen te gaan. Dankzij de televisie, bladen en andere sociale media. De interviewer is z’n honorarium pas echt waard als er tranen worden getrokken. Dikke slierten beeldschermbraaksel.
En allemaal, steeds weer, zijn de geïnterviewden ‘openhartig’. Althans, ze mogen een beeld van zichzelf schetsen dat onweersproken blijft zolang het bijdraagt aan de flurry van vermeende openhartigheid. Recent was dat controleerbaar met een goede kennis in Volkskrant Magazine: driekwart gelogen en de rest flink aangedikt, of andersom. Immers, ook dat succesvolle V-volk heeft na een week dwangmatig agenda- en smartphoneleven recht op de sprookjes van de openhartige kwetsbaren.
Op uitnodiging van een vriend mocht ik diezelfde avond aan de Coolhaven in Rotterdam gaan genieten van een optreden van het Onafhankelijk Toneel. Al decennia een favoriet van me met prachtige toneel- en dansvoorstellingen.
Nu met Laura van Dolron. Daar stond ze in een ontwapenende houding op het toneel in een graadje of 37, 38 voor haar 60 minuten die, zo verzekerde ze bij aanvang, ons “omhoog zou brengen in een spiraal van liefde”. Opdat je niet zelf iets uit de voorstelling kwam halen.
Dat alles speelde rond een miskraam die Laura trof en een loutering teweegbracht richting een gebod: ‘hebt elkander lief’. Gevolg was een opeenstapeling van clichés, steeds gevolgd door een afgemeten ‘dat is nu liefde’. Ik moest denken aan de tegeltjesrubriek Liefde Is… die jarenlang De Telegraaf sierde.
Laura exploiteerde Janusz Korczak, de liefdevolle weldoener die zijn Joodse weeshuiskinderen vergezelde naar moordkamp Treblinka. En we mochten vernemen wat Laura vond van de mankementen in de liefde tussen haar ouders, die dit alles met trots (of onderdrukte gene?) ondergingen op de eerste rij.
Theater is, voor mij, verbeelding. Nu kregen we een sprekend zelfhulpboek. Een preek, inclusief lesjes als: reclame is een leugen. Een bijzondere ontdekking, die ook van toepassing was op deze voorstelling: “In Liefhebben dansen de dood en de liefde een speels en sprankelend duet. Deze lovend ontvangen voorstelling is afwisselend grappig en herkenbaar, hartverscheurend en hilarisch”.
Niet gedanst, niet geestig, noch ontroerend. Zo krijg je verkeerd publiek, want dat was ik. Lieve, moedige Laura verdient beter dan mijn scepsis: een zaal vol paren die een miskraam moesten ervaren (zelfs 10 procent.) en mensen die geen genoeg kunnen krijgen van het genre ‘openhartigheid & kwetsbaar opstellen’.
Want ik had het helemaal mis, maakte m’n vriend duidelijk, die om de volgende reden had genoten van ‘Liefhebben’ van Laura van Dolron: “Ze durfde zich kwetsbaar op te stellen”. Dat is kennelijk een enorme verdienste op zichzelf, ook in wat theater had moeten zijn.
Het sociale mediatijdperk met z’n lavastroom aan bloedserieuze ontboezemingen verdrong de deugd ‘bescheidenheid’: gepast zwijgen of beperking van het uiten van je ellende tot je kring van intimi.
Terug in het mantelzorgdomein zaterdagnacht was daar direct de openhartige kwetsbaarheid, maar dan puur; lichte paniek, ze had niet bij haar slaapmiddel kunnen komen. En dus was er tijd om haar verhaal te vertellen over een miskraam, precies een halve eeuw geleden. Het leven moest toen onverbiddelijk door. Nu nog was ze kwetsbaar, maar zonder zich te hoeven ‘opstellen’.
Bij het krieken van de zondagmorgen zuchtte de natuur nog zwoel als niet eerder deze zomer. Al luisterend naar de openhartige ganzen en mijmerend in de weidse weilanden van Ackersdijk overviel me het plotseling aanzwellende onweer. Daar sta je dan, in al je naaktheid onderworpen aan de toorn van de grote baas boven. Dom natuurlijk, maar een koppel zwanen vond van niet.
Het fluisterde in m’n oor: “Knap, je stelt je kwetsbaar op…”
