Allemachtig, wat is Shakespeare ook 400 jaar na z’n dood nog onderhoudend. Niet enkel vanwege spanning, ironie, dood, seks en geweld maar vooral met morele en ethische dilemma’s vervat in ongeëvenaard mooie teksten en messcherpe dialogen. Bijvoorbeeld met een prachtige uitvoering van Maat voor Maat (‘Leer om Leer’) tijdens het Nazomerfestival
Je gunt iedereen die tegenwoordig op de vierkante centimeter in veelal dorre taal heftige debatten over de waan van de dag meent te moeten voeren een mooie uitvoering toe van William Shakespeare. Zoals van Measure for Measure. Dit is een komedie over een hypocriete heerser die zich ethisch boven het volk verheft maar uiteindelijk ten onder gaat aan zijn lusten. Ondertussen laat het ons als publiek nadenken over de keuzes in, en smalle marges van het barre leven.
Maat voor Maat, een coproductie van Zeelandia en OP.RECHT.MECHELEN, is onderdeel van het Nazomerfestival in Zeeland, een programma van twee weken prachtig theater en muziek in en rond Middelburg. Is Oerol voor het theater wat Lowlands voor muziek is – razend populair en ‘je moet er geweest zijn’ – het Nazomerfestival is al vele jaren een prachtige, veel minder bekende parel. Met twee weken van optredens op het Abijplein in Middelburg zoals dit jaar van Jett Rebel, De Dijk en Yentl & De Boer. Plus veel theater op locatie. Vroeger ook vaak buiten, maar de romantiek van plotseling onweer wisselde de prachtige zomeravonden kennelijk iets te veel af. Nu is het binnen, wel zo veilig, en ook fraai in karakteristieke kerken en hallen.
De hele cast komt het toneel in de Grote Kerk van Veere op swingend en zingend op een carnavalskraker van Johnny Jordaan, met een struise hoer als opzichtig middelpunt. Daarmee wordt in één scene neergezet dat Wenen ten prooi is gevallen aan bandeloosheid.
De hertog (Han Kerckhoffs) spreekt zijn schuld uit voor het niet handhaven van de strenge Christelijke wetten en stelt voor om naar het buitenland te vertrekken en zich te laten vervangen voor Angelo. Deze staatkundige is van onberispelijk gedrag, als enige man van formaat niet betrapt op het toegeven aan zijn lusten.
Toch vermoedt de hertog dat we de duistere kant van de driften van Angelo (Warre Borgmans) niet kennen en zet een val op. Angelo betreedt de troon en maakt inderdaad met harde hand een einde aan het hoeren en snoeren van de verraste bevolking.
Zo heeft hij de doodstraf in petto voor Claudio, die z’n verloofde Juila zwanger maakte nog voor ze getrouwd zijn. Volgens de wet staat er de doodstraf op, die rechter Escalus (Eric Van Herreweghe) moet uitspreken.
De rechtvaardigheid van Angelo komt te staan tegenover de gerechtigheid die het volk wil. Claudio zou immers met zijn Juila gaan trouwen. Zijn kind zal nooit een vader hebben. Het morele gelijk wordt sterk vertolkt door de rechter, een pooier en een cipier; alle in sterke gespeelde rollen.
Maar wet is wet, vindt Angelo. Tot hij wordt geconfronteerd met de vurige pleidooien van Isabella (Wendell Jaspers), de zus van Claudio, om het leven van haar broer te sparen. Ethisch wijkt Angelo geen centimeter, maar wordt tot door plotselinge verliefdheid op Isabella getroffen en bovenal de lust om haar te nemen.
Isabella wil in het klooster treden en kan dat enkel als ze de kuisheid eerbiedigt. Moet ze haar maagdelijkheid opgeven om het leven van haar broer te sparen? Ze vindt van niet. Claudio vindt van wel, reden voor haar om haar broer te veroordelen voor egoïsme en gebrek aan morele moed.
Er volgen prachtige dialogen tussen Isabella en Angelo in de door Alex Mallems bewerkte teksten, in een sterke regie van Koen De Sutter. Langzaamaan wordt het pantser van morele rechtvaardigheid van Angelo afgepeld. Maar Isabella staat voor haar kuisheid. Wat te doen?
Een monnik, de hertog in vermomming, komt met een list. Isabella zal heerser Angelo voorstellen om haar ontmaagding in het pikkedonker te voltrekken. De monnik stuurt een stand-in voor Isabella. Toevallig een huwelijkskandidaat van Angelo die hij in het verleden verschrikkelijk heeft laten vallen. Zij laat zich ontmaagden om hem alsnog als echtgenoot te kunnen schaken. Ondertussen laat Angelo toch het doodvonnis van Claudio voltrekken om zijn gezag te handhaven en zijn morele standaard min of meer te handhaven.
Het einde laat zich ongeveer raden. De Sutter en Mallems kiezen voor een over-the-top kluchtige apotheose van het stuk in een schitterend complex plot, heel Shakespeariaans: het publiek moet vermaakt worden en de morele les beklijft beter in komedie.
En om aan de goede kant te staan in deze zedenschets: zo hypocriet zijn wij natuurlijk niet! En Bill Clinton en Monika Lewinsky zijn we vergeten. Hooguit denk je even aan de rigide handhaving van de sharia door IS in het kalifaat, terwijl de baardmannen ondertussen vrouwen opsluiten op zich aan te vergrijpen.
Gezien: Maat voor Maat, Grote kerk in Veere, 31 augustus 2016, nog te zien aldaar op 1, 2 en 3 september
