“Een grafrede voor de EU”, zo omschreef Marine Le Pen (ENF, Europe of Nations and Freedom) de speech van Jean-Claude Juncker, Europees Commissievoorzitter. In het Europees Parlement in Straatsburg meldde Juncker dat Europa in een existentiële crisis verkeert. Tegelijk hield hij vol dat Europa in zijn voortbestaan niet bedreigd wordt. Juncker noemde een groot aantal maatregelen waarmee hij het tij wil keren. Hij wil de burger laten zien waar Europa om draait.
Voor Le Pen hoeft dat niet zo. Ze doet mee aan de Franse presidentsverkiezingen volgend jaar. Ze onderstreept dat ze in de strijd om het presidentschap gaat voor een frexit-referendum. Naast Le Pen spreken meer parlementariërs harde woorden. Analisten spreken in dit verband wel eens van een ‘zelfhatend parlement’.
Voor Juncker zijn de belangrijkste toverwoorden zekerheid en veiligheid. Europa moet haar Europese manier van leven beschermen, de burger moet meer bescherming krijgen, militair en economisch.
Militair gezien, moet er een Europees leger komen. Dat leidde tot het commentaar van Nigel Farage (UKIP/EFDD) dat tegenstanders van een Brexit altijd hadden gezegd dat er geen Europees leger zou komen. Hij noemde het een gevaarlijke ontwikkeling. Dat leger is complementair aan de NAVO, zei Juncker. Juncker wil ook dat de EU een grotere rol speelt in Mali en zich mengt in het Syrische onderhandelingsproces.
Ook wil Juncker het investeringsprogramma van de Europese Investeringsbank opkrikken. Daar ligt nu 350 miljard om het bedrijfsleven te helpen. Dat EFSI-fonds – European Fund for Strategic Investments, in de wandelgangen de Junckermiljarden – moet groeien naar 630 miljard in 2022. Inmiddels hebben 200.000 bedrijven steun gehad van dit fonds. Met meer investeringen en meer banen – ieder miljard aan export levert volgens Juncker 14.000 banen op – moet de burger weer aan het werk komen. Hij noemde Spanje, waar de afgelopen jaren weer een miljoen banen zijn gecreëerd.
Juncker noemt de komende twaalf maanden cruciaal om de burger te laten zien dat voor Europa betekenis heeft en daar was ook zijn speech op gebaseerd. Zo hekelde hij Apple, dat in Ierland nauwelijks belasting betaalt. “Het is oneerlijk dat de bakker in Straatsburg meer belasting betaalt dan een Amerikaanse multinational.” Daarmee waait er een andere wind; want Juncker was premier van Luxemburg toen dat volop een belastingparadijs was.
Maar de kritiek komt ook uit Nederland. Hans van Baalen, Nederlands liberaal Europarlementariër (VVD/ALDE) had veel kritiek: het was volgens hem een opgewarmde prak zonder prioriteiten. Een Europese Commissie, die een politieke rol wil spelen, moet keuzes maken en kan niet het gehele EP, van links tot rechts, te vriend houden. Juncker had volgens Van Baalen in die twintig minuten de volgende vier beleidsvoornemens moeten uitspreken:
“In plaats daarvan wil Juncker een ‘Sociaal Europa’, is hij vaag over vluchtelingen, Brexit en Turkije en gratuit over Defensie. Kortom, een gemiste kans. De volgende State of the Union moet Juncker maar door Frans Timmermans laten schrijven”, aldus Van Baalen.
Peter van Dalen van ChristenUnie/SGP en in Europa lid van de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers heeft ook kritiek, en verwijst naar vorig jaar. Toen was het ook al ‘vijf voor twaalf’. “Een jaar geleden stond Juncker hier ook, met precies dezelfde boodschap, namelijk méér EU. Intussen is er veel gebeurd, maar hij heeft er blijkbaar weinig van geleerd. Als dit Juncker z´n plannen zijn voor de komende 12 maanden dan verandert er niets.”
De SP zoekt de oplossing bij de buurt. De Jong (SP en in Europa lid Confederale Fractie Europees Unitair Links): “Juncker ziet de maatschappelijke problemen wel, maar zoekt alle oplossingen in versterking van de Europese instellingen. Hij wil een Europese minister van Buitenlandse Zaken, een Europese minister van Financiën, een Europees leger en nog meer Europese investeringen ten koste van nationale investeringen. Centralisatie van macht is zijn eigenlijke thema. Dit staat volkomen haaks op de wil van gewone mensen die de buurt als basis zien.”
SP-Europarlementariër Anne-Marie Mineur: “Hetzelfde zie je bij de handelsverdragen. Juncker blijft vasthouden aan CETA, het handels- en investeringsverdrag met Canada. Schoorvoetend laat hij toe dat de nationale parlementen mogen meepraten, maar hij wil onder geen enkele voorwaarde dat de nationale discussies leiden tot heronderhandelingen met Canada. Geen woord over de enorme macht die multinationals krijgen door dit soort verdragen. Niet de buurt maar de multinationals zijn hier de basis”.
De sociaal-democraten spreken minder harde woorden. Paul Tang (PvdA/S&D) : “Het besef, dat investeringen de sleutel zijn tot vertrouwen, is doorgedrongen. Juncker wil zijn investeringsfonds verlengen en verdubbelen en roept zelfs op tot intelligentere begrotingsregels. Dat is een stap, want er waren tijden dat de Commissie alleen in termen van bezuinigingen en regeltjes dacht.
“Nu is het zaak dat Juncker de belofte inlost, en snel. Als we kijken welke uitdagingen er op de EU afkomen, is het leveren of verdwijnen. Die urgentie sprak nog niet uit de toespraak, maar dat is Juncker vergeven als hij met daden het tegendeel bewijst”.
Het CDA – dezelfde partijfamilie als Juncker, EVP – was nog milder. Delegatieleider Esther de Lange: “Commissievoorzitter Juncker heeft terecht zijn zorg geuit over de handelingsbekwaamheid van de Unie als geheel. In een sobere en degelijke speech riep Juncker op om de komende zes maanden te laten zien dat het mogelijk is concrete besluiten te nemen die onze manier van leven beschermt, de veiligheid binnen onze landsgrenzen bevordert en burgers arbeidskansen biedt op ons continent. “Niet meer maar sterker en beter leek het belangrijkste devies van Juncker. Daarnaast legde hij een sterke nadruk op de bescherming van onze buitengrenzen, meer uitwisseling van gegevens in de strijd tegen terreur en slimmere samenwerking op het gebied van defensie. Veiligheid als topprioriteit dus, en dat verwelkomen wij van harte.”
