In de twee vorige bijdragen werd de fundamentele betekenis van de relatie tussen man en vrouw voor het maatschappelijk leven toegelicht. Het huwelijk heeft niet alleen een biologische en economische functie. De essentie van die relatie is ethisch: er zijn voor de Ander. Hier wordt de basis gelegd van verbondenheid tussen mensen. In die zin is het gezin de hoeksteen van de samenleving. In deze laatste bijdrage wordt aangetoond dat deze verbondenheid ook de basis legt voor de identiteit van een volk.
Het is heel typisch voor deze tijd dat veel mensen niet meer kunnen aangeven wat de identiteit is van het volk, van de cultuur of van het land waartoe ze behoren. Alsof er geen duidelijk te omschrijven identiteit is. Alsof er helemaal geen sprake kan zijn van identiteit.
Bij de islam is dit geen punt van discussie. De identiteit van moslims is duidelijk. Ondanks verschillende stromingen zijn moslims met elkaar verbonden dank zij de Koran de de profeet. Dit maakt van de islam een zeer krachtige beweging die zich over de gehele aardbol aan het vestigen is. Tegenover deze wereldomspannende kracht is een identiteitsloze beschaving vrijwel machteloos. De Europese Unie in haar huidige vorm is een schoolvoorbeeld van het verval van een beschaving. De Europese Unie legt zich op bijna suïcidale wijze op de slachtbank neer.
Ook in de Verenigde Staten hebben ze geen last van een gebrek aan identiteitsgevoel. Make America Great Again. Vlag en het volkslied verenigen het volk. Geen gepamper van immigranten. Van iedereen die de Amerikaanse nationaliteit aanvraagt, wordt gewoon geëist de taal binnen de kortste keren te leren en zich Amerikaan te voelen. Op de scholen wordt elke dag de vlag gehesen en het volkslied gezongen. Als Trump straks president wordt, worden moslims gedwongen de westerse waarden te onderschrijven.
Hetzelfde geldt voor Rusland. Dit zou wel eens het laatste bastion van de westerse beschaving kunnen worden. Bijvoorbeeld als de identiteit van de Verenigde Staten danig verzwakt door een te grote immigratie vanuit Latijns-Amerika of indien de tegenstelling tussen zwart en blank tot een permanente burgeroorlog leidt, voor zoverre dit laatste al niet het geval is.
Waarom is in Europa ons gevoel voor identiteit verloren geraakt? Dit heeft niet alleen te maken met het streven naar een Europese Unie waarin de lidstaten steeds meer aan identiteit inboeten. Ik denk dat de oorzaak dieper ligt en dan wel in de elementen waarmee de staat wordt opgebouwd. Elk element, van individuele burger tot het gezin, is een privé-eilandje geworden. Religie is een zaak van het individu geworden en dit is uitgebreid tot de ethiek in het algemeen. Dit is een fundamentele vergissing. We delen de wereld met elkaar en daarom zijn we er als gemeenschap verantwoordelijk voor. Het is de joods-christelijke ethiek en het daaruit voortgekomen humanisme die de Europeanen met elkaar gemeen hebben. Daar moeten we samen voor opkomen. Onze instituties en de grondwet moeten deze ethiek als uitgangspunt nemen.
De verantwoordelijkheid begint in het gezin. Daar vindt de overdracht plaats van de ethiek. Het wezenskenmerk van de gezinsrelaties is dat men er is voor elkaar. Ethische verantwoordelijkheid heet dit ofwel de Ander in het centrum van het ego plaatsen: leven voor en door de Ander. Niks privé.
Wat we opnieuw moeten ontwikkelen is een gevoel van saamhorigheid. Saamhorig in de betekenis van samen verantwoordelijkheid opnemen in dienst van de Ander. Het fundament hiervan wordt gelegd in het gezin en van daaruit zijn we verantwoordelijk voor de familie, voor de gemeenschap waarin we leven, voor de staat en uiteindelijk voor de gehele wereld.
De samenhorigheid waar ons welzijn en de toekomst van den mensheid van afhankelijk is, wordt aangetast door alles wat het gezins- en familieleven aantast. Te denken valt bijvoorbeeld aan het groot aantal echtscheidingen, de geografische mobiliteit waardoor families uit elkaar worden gerukt, door de immigratie waardoor mensen ontworteld raken en vervreemd van de mensen met wie ze op natuurlijke wijze verwant zijn.
Het grootste gevaar schuilt in de nieuwe religie: de mammon die de economische belangen boven alles stelt. Hierdoor raken we ons gevoel van verantwoordelijkheid voor elkaar en voor de natuur kwijt. Een ander groot gevaar ligt in de islam die niet compatibel is met onze westerse ethiek: in die cultuur is niet de Ander centraal, maar hij is de vijand. De islam brengt slechts vrede in landen waar uitsluitend islamitische families wonen die dezelfde sekte aanhangen en clans die gebaseerd zijn op bloedverwantschap.
Het gewone en natuurlijke gezins- en familieleven dat de mensheid al tienduizenden jaren heeft gekoesterd, is het beste wapen tegen de monsters die de moderniteit heeft gecreëerd. De massa-destructiewapens, de luchtvervuiling, de verkeersinfarcten, de extreme rijkdom van die ene procent, het terrorisme en dergelijke zijn het gevolg van de verdringing van de ethiek: in plaats van te nemen om te kunnen geven, luidt het moderne credo ’nemen om te nemen’. Terwijl het gewone gezin juist wordt gekenmerkt door geven aan elkaar zonder iets terug te verlangen. Dit moet worden hersteld door alles wat, om economische of politieke redenen, het gezinsleven verstoort uit de wereld te helpen. Dit zal de overdracht van de ethiek mogelijk maken.
Om het belang van samenhorigheid te verduidelijken geef ik het voorbeeld van een situatie waarin het dagelijks leven overheerst wordt door de vraag hoe te overleven. Bijvoorbeeld bij onoplosbare voedseltekorten of als de inflatie torenhoog is zodat de meeste mensen in diepe armoede vervallen. In een dergelijke situatie is het elk voor zich. De enigen waarop we nog kunnen rekenen zijn onze ouders, broers en zussen en eventueel de uitgebreide familie. Als het er op aankomt, dan is verwantschap een kwestie van al of niet overleven.
Dit voorbeeld kunnen we extrapoleren naar een andere basisbehoefte van de mens: de behoefte aan intimiteit, veiligheid, nestwarmte. Ook hier speelt de familie een onvervangbare rol. Mijn conclusie is dat alles wat het familieleven aantast, uiteindelijk nefast is voor de solidariteit onder de mensen. De wereldvrede begint in het gezin. Het verlangen naar het gewone gezinsleven en de familiebanden zal ons helpen de monsters te bestrijden die de industrialisatie en de massa-immigratie hebben gecreëerd.
De mensen die met elkaar verwant zijn vinden daarin de kracht om solidair te zijn op nationaal vlak en van daaruit met de rest van de wereld. De staat moet er daarom over waken dat alles wat de samenhorigheid van de bevolking aantast tegengegaan wordt. Immigratie moet worden stopgezet. Emigratie ontmoedigd behalve voor tijdelijke uitzendingen of uitwisseling. Het gezins- en familieleven van de werknemers moet worden beschermd. Elke natiestaat moet in de mate van het mogelijke zelfvoorzienend zijn.
Wat moet er gebeuren om onze identiteit terug te ontdekken? Het antwoord is simpel, maar met onze huidige mentaliteit moeilijk te realiseren: gewoon een eigen thuis creëren, samen met de mensen die ons het meest nabij zijn. De identiteit van een land wordt opgebouwd door de mensen die met elkaar verwant zijn. Dezelfde voorouders hebben is fundamenteel voor de verbondenheid met elkaar. Dat is tienduizenden jaren zo geweest. Met de komst van het industriële tijdperk werd dit fundament verwaarloosd omwille van economische belangen. Met de nieuwe technologieën hebben we in deze eeuw de kans de natuurlijke verbondenheid te herstellen doordat vrijwel alles lokaal kan worden geproduceerd en communicatie met de gehele wereld voor iedereen mogelijk is.
Ouders en kinderen, neven en nichten, ooms en tantes: in deze kring begint de solidariteit. We moeten alles vermijden waardoor we de verantwoordelijkheid voor onze eigen mensen ontvluchten of verwaarlozen.
Emigratie en immigratie moeten worden voorkomen. Iedereen blijft verantwoordelijk voor zijn land van herkomst. Mensen zijn niet zomaar inwisselbaar. Werknemers van een land kunnen niet zomaar vervangen worden door tienduizenden werknemers die in een andere cultuur zijn opgegroeid. Wie daar geen probleem in ziet, ziet de mensen als verhandelbare objecten zonder identiteit. Als ongeveer alles herleid wordt tot economische processen dan is het begrip identiteit inderdaad betekenisloos.
Het streven naar een natiestaat zal niet betekenen dat er geen solidariteit zal zijn met de rest van de wereld. Ik ben er van overtuigd dat nationalisme een voorwaarde is voor die solidariteit. Wie niet sterk is en wie niets heeft, die heeft aan anderen weinig of niets te bieden. De natiestaat wordt hier gedefinieerd als een staat waarin vrijwel uitsluitend mensen wonen die dezelfde voorouders delen.
Tot slot: de inzichten in de huwelijksrelatie die in de eerste twee delen werden besproken werpen een licht op wat er werkelijk toe doet in een samenleving. We zijn geen kuddedieren. We hoeven ons niet te laten manipuleren door economische belangen. Mensen zijn geen verhandelbare dingen. De mens heeft zowel materiële als geestelijke behoeften. Verbondenheid van mensen heeft zowel een biologische als een geestelijke component. Willen we af van het eenzijdig materialisme in de consumptiemaatschappij, van de krankzinnige situatie waarin de industrialisatie ons heeft gebracht en van sociale relaties die afhankelijk zijn van de bevrediging van de eigen behoeften, dan moeten we eerst en vooral het gezins- en familieleven herstellen.
De maatschappij en de staat moeten worden opgebouwd vanuit de elementen die het cement zijn van verbondenheid. Die elementen zijn de gezinnen, de families en alle burgers die dezelfde voorouders delen. Het gezin is inderdaad de hoeksteen van de samenleving en het begin van beschaving.
Lees ook: De kracht van de samenleving (1): Huwelijksrelaties smeden verbondenheid.
Lees ook: De kracht van de samenleving (2): verbondenheid tegen chaos.
