“Mijn liefste, ik wil je verwennen voor 139,95 euro. Dat is een toename van 5 euro ten opzichte van de vorige keer. We nemen een taxi voor 15 euro, gaan copieus dineren voor 89,95 euro en daarna drinken voor 35 euro. Die 35 is minder dan de 40 van de vorige keer, maar we eten extra luxe, wat een tientje meer kost.”
Nou, lekker romantisch dit, met al die bedragen. Toch doet Nederland precies hetzelfde. Elk jaar vertelt het kabinet op Prinsjesdag met de Troonrede welke plannen het heeft voor de komende tijd. Maar die plannen worden voorzien van de Rijksbegroting: prijskaartjes inclusief vergelijking met het vorige bonnetje. Ja, zo word je natuurlijk nooit enthousiast over de koers van je eigen land.
En dat terwijl Prinsjesdag zo’n mooi ritueel is. Gouden Koets, militaire ceremonies, de Troonrede, de koninklijke familie op het balkon van het Paleis. Allemaal voor niks omdat het prijskaartje nog aan de nieuwe kleren van de kiezer hangt. Bovendien verstoort de Rijksbegroting de verslaglegging van Prinsjesdag. Want in plaats van het zakelijk informeren van de Nederlandse bevolking over de koers van hun land, is de aanloop naar Prinsjesdag vooral een Begrotingsjacht, vol media die journalistiek verwarren met de jacht op scoops. Gelukkig speelt de overheid het spelletje mee door elk jaar te proberen de Rijksbegroting geheim te houden tot Prinsjesdag. Prinsjesdag als paparazzifeestje is inmiddels ook een ritueel, en media zijn er nog trots op ook.
Het resultaat van dit kat-en-muissspel onder de Haagse kaasstolp is dat de rest van Nederland nauwelijks iets mee krijgt van de daadwerkelijke plannen voor Nederland. Ja okay, wie er op achteruit gaat, krijgt ruimte om te klagen. Zo lijkt het alsof we al jaren bezuinigen. Maar hoeveel Nederlanders weten dat de overheid nu bijna twee keer zoveel uitgeeft als in 2002? Van nog geen 126 naar ruim 260 miljard euro. In 2017 gaan we zelfs meer dan 263 miljard uitgeven. En nee, dat is geen lek over een komende begroting, maar het stond al in de begroting van 2015. Dat maakt de jacht wie het eerst de begroting heeft, nog absurder.
In andere landen zijn ze slim genoeg om Troonrede en Rijksbegroting uit elkaar te houden. In het Verenigd Koninkrijk openen ze het parlementaire jaar met een uitgebreide ceremonie, inclusief de Queen’s Speech, waarin het beleid voor het komende jaar wordt aangegeven. Dat gebeurt jaarlijks in mei. En niemand laat zich afleiden door het bonnetje, want dat wordt jaarlijks al in maart verteld.
Ook in de VS pakken ze het zo aan. De president geeft in de State of The Union aan hoe het land er voor staat en welke kant het op gaat. Dat gebeurt op de laatste dinsdag van januari. Tegen die tijd is de ophef over het budget al weer verdampt, want dat wordt verteld op de eerste maandag van het jaar.
Nederland zou iets vergelijkbaars moeten doen: Begrotingsdag op de eerste dinsdag van september, de Troonrede op de laatste dinsdag van september. Op die manier krijgen beide activiteiten de aandacht die ze verdienen. Enerzijds zal de jacht op de begroting minder hectisch worden, anderzijds zal de aandacht voor het nieuwe beleid een stuk inhoudelijker worden.
Misschien wordt Prinsjesdag dan weer zoals het hoort: een romantische date waarbij het Kabinet zwijgt over de rekening van het diner. Want een echte heer betaalt discreet, juist als het met andermans geld is.
