De monetaire politiek van de ECB zorgt voor een verkeerde prijsstelling van obligaties in Zuid-Europese landen. Economieën als Portugal en Italië hebben vaak zwakke structuren, géén deugdelijk pensioensysteem en vergrijzen sneller dan ‘t Europese gemiddelde. Op het moment dat de ECB staakt met ‘t opkopen van leningen van deze landen, lopen beleggers in deze waardepapieren relatief grote risico’s. Niet alleen het risico van waardedaling van de obligatie (oplopende rente), maar ook uit hoofde van eventuele wanbetaling, en last but not least, devaluatie van de waarde van de lokale muntwaarde (nu euro!).
U denkt: dat is hun probleem. Helaas. De DNB participeert in de mogelijke strop die de ECB oploopt. En het Brusselse zogeheten ‘no bailout’ principe (wij draaien niet op voor de schulden en verplichtingen van andere eurolanden), blijkt niet te werken (zie ‘t Griekse drama). Maar met de investering door onze pensioenkassen in obligaties van slecht gekapitaliseerde landen (Club Med), heeft malheur in deze regio een enorme betekenis op de waarde van uw pensioen.
De grootte van onze pensioenspaarpot is ruim 1200 miljard euro. Aangenomen dat tweederde daarvan door pensioenfondsen in euro-obligaties wordt belegd, en dat eenderde daarvan in Club Med belegd is, komt dat neer op 264 miljard euro! Met dit bedrag lopen we excessieve risico’s. De opkooppolitiek van de ECB zorgt ervoor dat het rendementsverschil tussen eerste kwaliteit leningen als Duitse en Nederlandse obligaties en staatsleningen van lage kwaliteit, bijvoorbeeld Italië, nu van extreem geringe omvang is. Een actieve belegger zou bagger voor kwaliteit verruilen, niet onze pensioenfondsen. Dat stelt ons bloot aan grote financiële risico’s.
Kiest Italië binnenkort voor een andere regering, een regering die het land uit de euro of EU wil halen a la Brexit? Maar ook als de markt tot bezinning komt en inziet dat Italië niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen, dan gaat dat de Nederlandse pensioenpot mogelijk meer dan € 100 miljard kosten. Dat zou ons hele pensioenstelsel opblazen. Een onrealistisch scenario? Helaas…
Uit het oogpunt van onze keuze van pensioenstelsel zit Nederland in het verkeerde valutarijtuig: de euro. EU-landen met een gelijk pensioenstelsel als de onze (Denemarken, Zweden) weten beter. Wel de lusten van de interne markt van de EU, maar niet de lasten.
Er zijn eurolanden als Portugal waar pensioen uit de reeds lange tijd lege staatskas betaald dient te worden. De vraag is: door wie? Het land kan alleen op de top van de economische cyclus aan de vereiste 3%-norm van Brussel voldoen, maar zal door de toenemende kosten van vergrijzing, de komende jaren steeds grotere begrotingstekorten vertonen. De laatste tien jaar voldeed Portugal niet aan de Brusselse begrotingsnormen. En zij niet alleen. Wat te denken van Spanje, Frankrijk en Italië.
De Italiaanse economie groeit al jaren niet, stapelt schuld op schuld, heeft lak aan Brussel, en het bijzondere is dat deze laatste dit gewoonweg pikt. Sterker nog: De ECB koopt dag-in-dag-uit Italiaanse staatsleningen op alsof het goud betreft. Helaas, het zal straks redelijk waardeloos schuldpapier blijken te zijn. Het land genereert jaarlijks een BBP van 1500 miljard euro en heeft een nationale schuld van ruim 2100 miljard euro (deze stijgt snel). Veel van deze schuldpapieren zit bij zwak gekapitaliseerde Italiaanse banken, de ECB en onze pensioenfondsen.
We lopen groot gevaar met onze grote pensioenspaarpot. Let wel: zelfs het rijke Duitsland bezit relatief weinig pensioenvermogen. Ook deze betaalt pensioenverlichtingen uit ‘de lopende kas’. ‘Wij’ behoren met ons pensioengeld aan allerlei voorwaarden te voldoen. Zo moet een groot deel van dit geld beheerd worden door niet-Nederlandse partijen. Er moet dan gedacht worden aan Engelse en Amerikaanse vermogensbeheerders en hedge funds. Peperdure instellingen die ervoor zorgen dat de kosten van pensioenbeheer vaak de 1 procent jaarlijks overstijgen. Hedge funds rekenen meer dan 4 procent per jaar! Repatriëring van pensioengeld naar Nederland zou allereerst goed zijn voor onze werkgelegenheid en de kosten van beheer zouden gedecimeerd worden. Alleen dit al is een miljardenbesparing.
Een andere spelregel is dat naar grootte van de nationale schuld van eurolanden, in euroland belegd wordt. In geval er belegd wordt in eerste kwaliteitsleningen (Duitsland) levert dit anno 2016 0 procent op. Mindere kwaliteit a la Italië levert slechts 1 procent jaarlijks op. Ons misfortuin kan nu zijn dat onze pensioenpotten over landenkasten vol aan waardeloos schuldpapier van Club Med-landen blijken te zitten. Deze landen voldoen nu aan ‘de kwaliteitseisen’ van de ECB, maar regeren is vooruitzien. Ook Griekse leningen voldeden recent nog aan bepaalde kwaliteitseisen (ABP bezat in 2009 ruim 1 miljard euro aan deze ‘junk-bonds‘).
De regel schrijft voor dat 23 procent van de euroleningen Italiaans schuldpapier behoort te zijn. Van de 1200 miljard euro zit naar schatting ruim 160 miljard euro in Italiaans schuldpapier. Afstempeling van deze schuld (gelijk als uiteindelijk de Griekse) gaat pensioenfondsen een stevig deel van deze 160 miljard euro kosten (let wel: Portugal staat er relatief nog zwakker voor). Alleen al het ABP beschikt naar mijn inschatting over 50 miljard euro aan Italiaanse schuldtitels.
Afboeking van de waarde van deze leningen, zorgt voor een korting op de pensioenen die ik u niet durf voor te rekenen. Veel partijen in de Tweede Kamer ook niet en praten liever over makkelijker zaken. Heikele onderwerpen als deze, liever niet. Het risico dat we ons pensioenstelsel opblazen, zou onderwerp nummer één moeten zijn bij de verkiezingen van maart 2017. Want het geschetste risico komt sneller op ons af dan ons lief is.
Laat pensioenfondsen slechts beleggen in ‘eerste kwaliteit’-landen die in alle gevallen onze muntwaarde, ook in de toekomst, zullen dragen: Duitsland, Nederland etc. Verkoop staatsleningen van landen die al vele jaren op rij niet meer aan de Brusselse normen vol-doen. Dit kost een schijntje’ (rentespread) maar verdient zich terug als de euro in zijn natuurlijke delen uiteenvalt, of als landen niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen.
Alleen dan is aan de verplichtingen aan pensionado’s te voldoen. Zo voortkom je een nationale pensioenramp en de kosten van ‘de ruil’ zijn historisch laag. Immers de ECB koopt alles op, ook waardeloos schuldpapier. Het verschil in prijs tussen eerste kwaliteit en ‘junk bond‘ is absurd klein: profiteer daarvan. Individuele beleggers in Italië zien de bui reeds hangen en verruilen hun appartement in Milaan voor één in Munchen. Daarmee preluderen ze op een aanstaande weersverandering.
Het opvolgen van ‘t advies van deze column bespaart Nederland een strop van mogelijk meer dan 100 miljard euro. Ik zou zeggen, Den Haag, pensioenfondsen: Do Your Thing.
