Het financiële systeem staat zwaar onder druk. Centrale banken drukken geld bij in grote hoeveelheden. De rente is ongeveer nul. Het eigen vermogen van banken is belabberd laag. Moet het geld en alles wat daarmee samenhangt opnieuw worden uitgevonden? Die vraag stond op 14 oktober centraal tijdens Reinvent.Money bij de Technische Universiteit Delft. Een verslag vanuit een volle Aula met naar schatting 800 deelnemers.
Michael Kumhof, researcher bij de Bank of England, presenteerde een studie naar de mogelijkheid om digitaal geld aan te houden direct bij de Centrale Bank. Zowel personen als bedrijven kunnen dan een rekening openen bij de Centrale Bank zonder tussenkomst van een gewone bank. Rekeninghouders lopen in dat geval niet het risico dat de bank failliet gaat. Immers, de Centrale Bank is de Staat, en die kan niet failliet gaan, zolang zij zelf het geld uitgeeft. Het is op dit moment nog niet bekend of de Bank of England daadwerkelijk dergelijke rekeningen gaat aanbieden.
Prof. Arnoud Boot (Universiteit van Amsterdam en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) meende dat de financiële crisis is te wijten aan twee ontwikkelingen in de afgelopen decennia, die mogelijk zijn gemaakt door nieuwe technologie:
Het grootste probleem in ons huidige systeem zijn volgens Arnoud Boot onze veel te hoge schulden. Het huidige overheidsbeleid in Nederland bevordert deze schulden. Mensen worden nu gedwongen te sparen voor hun pensioen. Daardoor kunnen ze niet sparen voor een huis. Er is nauwelijks een huurmarkt voor huren tussen 600 en 1000 euro per maand, dus moeten jonge mensen direct al een huis kopen met een grote hypotheek.
De gehele woonmarkt moet dus op de schop met voldoende huurwoningen, zodat mensen eerst kunnen sparen voor ze een huis kopen. Ook het pensioensysteem moet op de schop, zodat mensen eerst voor een huis kunnen sparen en pas daarna voor hun pensioen. De bedrijfsschulden worden in de hand gewerkt doordat het belastingsysteem vreemd vermogen (schulden dus) bevoordeeld boven eigen vermogen. De vennootschapsbelasting moet dus ook op de schop. Tot zover Arnoud Boot.
Prof. Stephanie Kelton (University of Missouri-Kansas City en adviseur van Bernie Sanders), is een aanhanger van Modern Monetary Theory. Dit houdt in dat de staat geld creëert als zij uitgaven doet en geld vernietigt als zij belastingen int. De staat heeft dus nooit een schuld. De geldhoeveelheid groeit en krimpt al naar gelang het overheidsbeleid. Zij was er voorstander van om het geld- en banken systeem weer stabiel in te richten zoals dat 50 jaar geleden het geval was. Dat betekent strengere regelgeving en het opschroeven van de kapitaaleisen aan banken van de huidige vijf procent naar pakweg dertig procent.
Verder stelde zij dat een geldsysteem alleen kan functioneren als de autoriteit, die het geld in roulatie brengt, dezelfde is als de autoriteit die de economische en belastingpolitiek bepaalt. De euro kan dus niet functioneren in de huidige situatie, omdat de Europese Centrale Bank het geld uitgeeft en de nationale staten het economisch beleid bepalen. De oplossing is dus ofwel het economisch beleid Europees centraliseren, ofwel elk land weer zijn eigen munt laten uitgeven. Tot deze conclusie kwam ook Joseph Stiglitz in zijn recente boek De euro, hoe de gemeenschappelijke munt de toekomst van Europa bedreigt.
Naar aanleiding van het verhaal van prof. Kelton vond een discussie plaats tussen Paul Tang (europarlementslid voor de PvdA), Thierry Baudet (lijsttrekker Forum voor Democratie) en Ancilla van de Leest (lijsttrekker Piraten Partij). De centrale vraag was: kan de euro blijven bestaan?
PvdA-politicus Paul Tang gaf geen antwoord op de vraag, zelfs niet na driemaal aandringen van de moderator. Hij worstelde duidelijk met het pro-euro standpunt van zijn partij en de daaraan gekoppelde Europese centralisatie, die niet gewenst is door een groot deel van zijn eigen achterban. Ancilla van de Leest was voorstander van een Neuro, een gezamenlijke munt van Nederland samen met Duitsland en nog een aantal Noord-Europese landen. Thierry Baudet pleitte voor een terugkeer naar eigen munten per lidstaat. Hij wees daarbij op het verschil tussen de VS en de EU. In de VS wordt dertig procent van het budget uitgegeven door de federale overheid, vinden grote transfers plaats tussen de deelstaten en is er een grote arbeidsmobiliteit tussen de deelstaten. In Europa zijn een groot EU budget en grote onderlinge transfers politiek niet haalbaar en is er nauwelijks arbeidsmobiliteit door taal- en cultuurverschillen. Dit pleit voor ontmanteling van de euro.
Prof. Lex Hoogduin stelde dat geldsystemen kunnen ontstaan los van natiestaten. In het verleden werden dit soort ontwikkelingen echter vaak in de kiem gesmoord door de natiestaat, omdat deze de macht over het geld wilde houden. Hoogduin noemde zowel goud als bitcoin als voorbeelden van een munt zonder staat. Financieel activist Brett Scott uit de VS noemde een aantal lokale initiatieven, zoals het Brixton pound, dat diende als lokale munt in de Londense achterstandswijk Brixton.
Het werd tijdens Reinvent.Money duidelijk dat er vele initiatieven zijn om ons geldsysteem drastisch te veranderen. Tevens werd duidelijk dat er verschillende richtingen zijn waarin die veranderingen kunnen plaatsvinden. Het ziet er naar uit dat ons huidige geldstelsel, waarin niet de burgers maar de banken eigenaar zijn van het geld, zijn langste tijd heeft gehad.
