Je verwacht het niet: de migrantendeal met Turkije functioneert voor geen meter. Onze ‘gewaardeerde NAVO-partner’ Turkije is momenteel druk bezig met NAVO-ondersteunende acties in Syrië, zoals het militair ondersteunen van jihadisten die dood aan Amerika wensen, en leeft de verplichtingen vanr het akkoord met de EU niet na. De Griekse regering blijkt, ook heel onverwacht, een wat tegendraadse EU-knecht te zijn. Het resultaat is dat er tot nu toe bijna niemand is teruggestuurd. Het goede nieuws is dat hiermee maar heel weinig verloren gaat, ondanks dat Brussel en de Duitse architecten van deze ‘één in, één uit’-deal luid aan de alarmbellen trekken.
De Grieken voelen er weinig voor om Turkije als een veilig derde land te bestempelen voor de meer dan zestigduizend vluchtelingen die er nu verblijven. Of je er nu méér of minder, minder, minder wilt, je kunt de Grieken moeilijk ongelijk geven in hun oordeel. Turkije is inderdaad geen veilig land, maar een autoritaire staat onder een megalomane heerser die een Koerdische vertaling van de Smurfen als gevaarlijk beschouwt, waarin binnen de eigen grenzen steden worden platgebombardeerd, en die ook nog eens jarenlang jihadisten in buurlanden voorziet met wapens en voer en vervolgens Europa met de gevolgen chanteert. De EU-top in Brussel en mevrouw Merkel pakken dat probleem op lekker postmoderne wijze aan door de andere kant op te kijken.
De Turken hebben ook weinig behoefte aan extra vluchtelingen, tenzij ze die lekker kunnen uitbuiten in textielfabrieken of kunnen vestigen in het zuidoosten van het land om de etnische samenstelling te manipuleren. Op een pretpakket zoals jihadisten in Zweden krijgen hoeven de vluchtelingen in ieder geval niet te rekenen. Volgens UNHCR neemt de Turkse regering haar kant van de deal helemaal niet serieus. Syriërs die vrijwillig zijn teruggekeerd uit Griekenland krijgen de extra bescherming niet waar zij volgens het akkoord recht op hebben (en waar de EU enkele miljarden aan meebetaalt). Ook doen de kustpatrouilles niet meer zo moeilijk als voorheen. De Turkse politiediensten hebben wel betere dingen te doen, zoals het vervolgen van leraren of het oprollen van onafhankelijke media. En nu geeft de Turkse minister van EU zaken Omer Celik aan dat de deal eind dit jaar kan instorten, omdat Turkije geen zin heeft om aan voorwaarden wat betreft mensenrechten te voldoen maar wel visumvrij reizen opeist. Een Suikerfeest zonder Ramadan zeg maar.
De deal was natuurlijk nooit een oplossing, maar vanuit de EU werd gehoopt dat je voor die 6+ miljard euro in ieder geval een pleister op de symptomen kunt plakken. Geen aangespoelde kinderlijkjes meer op de voorpagina’s is in dat geval hetzelfde als geen problemen. Het leek positief toen dit voorjaar de hoeveelheid aankomsten in Griekenland af begon te nemen. Een daling die trouwens al begon voordat het akkoord in werking trad. 2015 was een uitzonderlijk piekjaar door een samenloop van verschillende factoren. Als het altijd met zo’n tempo zou lopen, waren er binnen een paar jaar geen Syriërs meer over. De stroom is nu veel kleiner, maar het zijn er nog steeds bijna 170.000 die dit jaar op alleen al de Griekse route.
De Grieken behandelen voorlopig elk geval individueel. De migranten vinden dat niet leuk want het duurt te lang. Sommigen van hen besloten eind vorige maand bij wijze van protest zestig procent van de tenten in een kamp op Lesbos in de fik te steken, met als gevolg dat duizenden mensen het vluchtelingenkamp moesten ontvluchten. Het toont in ieder geval aan dat onze heersers niet alleen goed gek, maar ook heel erg arrogant moeten zijn om te geloven dat zij, of Erdogan, of wie dan ook, al die miljoenen migranten onder controle hebben. De Turken beheersen die mensen helemaal niet. De Turkse overheid beheerst alleen de mate van beveiliging van de grenzen en de omstandigheden in de kampen die zij financiert. Het enige waar de deal op kon rekenen was dat de Turken op z’n best hun werk volgens normale procedures uitvoeren. Wat er vanaf dat punt gebeurt bepalen de migranten zelf wel.
Daarin ligt dan ook de grote fout om dit probleem als een vluchtelingencrisis te bestempelen, terwijl het in werkelijkheid gaat om een voorlopig permanente migratiestroom. Een crisis is een situatie waarin je een beslissing moet maken om de status quo te veranderen. In onze werkelijkheid zullen de mensen proberen te blijven komen zolang dat binnen hun mogelijkheden past, welke beslissing we ook nemen. Als er een groot hek staat proberen ze het nog twee of drie keer, of vaker. Er is geen beslissing die daar een einde aan kan maken. Je kunt hoogstens het aantal mensen dat aankomt verminderen, en daarna ben je nog steeds 24 uur per dag, zeven dagen per week, bezig met uitzetten. Zelfs het IJzeren Gordijn kon mensen niet tegenhouden en op water kun je geen muren bouwen.
Het is de vraag of de EU door de knieën zal gaan. Gerald Knaus, voorheen werkzaam bij de VN-missie in succespareltje Kosovo, krijgt het er een beetje benauwd van. De oprichter van thinktank European Stability Initiative wordt beschouwd als architect van de deal. Hij waarschuwt dat het apocalyptische alternatief voor zijn plan een einde van een Europees asielbeleid en een chaotische migratieroute door de Balkan betekent. Oftewel, de huidige situatie.
Echter, volgens Knaus heeft het falen van dit briljante plan een nog veel drastischer gevolg voor hart en ziel van de Europese identiteit en de idealen van de Verlichting. Zijn missie is niet alleen de reis voor de migranten wat prettiger en veilig te maken, maar ook om “Europa te redden van anti-liberale tendensen“. Is Erdogan volgens deze mede door de Nederlandse overheid gefinancierde denktank dus de redder van de liberale gedachtegang in Europa? Misschien hoeven we toch niet zo rouwig te zijn om dit doodgeboren kindje van een deal.
