Een coalitie van duizenden Iraakse soldaten en paramilitairen, Koerdische strijders, Amerikaanse special forces en vliegtuigen is sinds een week of twee verwikkeld in de strijd om Mosul, de grootste stad van het kalifaat. Daar zijn maandenlange voorbereidingen en onderhandelingen aan vooraf gegaan. Terecht dus dat geen hond zit te wachten op de inmenging van Recep Tayyip Erdogan.
Maar daar heeft onze ‘gewaardeerde NAVO-partner’ geen boodschap aan. De nieuwste binnenlandse propaganda bevestigt dat Mosul en Aleppo eigenlijk gewoon Turks grondgebied zijn, en als het even kan Raqqa ook. Een goed recept voor nog wat extra ellende in de regio.
Heel erg nieuw zijn de kaarten op de Turkse staatstelevisie niet. De grenzen verwijzen naar het ‘Nationale Pact’ (Misak-i Milli) dat in 1920 door het Ottomaanse parlement werd ondertekend. De Turken waren toen niet in staat om al het geclaimde gebied in te nemen. Dat kan anders, meende Erdogan in een toespraak deze week. “We kunnen ons in 2016 niet gedragen met de mentaliteit van 1923. Om de grenzen van 1923 te accepteren is een groot onrecht.”
Het thuispubliek smult er van. Make Turkey great again. Moet ook wel, want het uitvoerend presidentieel systeem, waar ze waarschijnlijk volgend jaar over moeten stemmen, moet door een meerderheid van de bevolking goedgekeurd worden nadat het door het parlement wordt aangenomen. Steun van de MHP, zeg maar gerust de Turkse NSDAP inclusief bruinhemdenafdeling, is hierbij centraal. De aanhang van die partij is inmiddels ook al opzoek naar vrijwilligers en biedt genoeg stageplaatsen aan voor milities om in Mosul te strijden.
De Iraakse premier Abadi was er wat minder blij mee en hij drukte zich op Twitter uit met een subtiele verwijzing naar de Turkse coup. Erdogan voelde zich, zoals we inmiddels kunnen voorspellen, een beetje beledigd, en wees de minister-president op zijn plaats.
Niet alleen is de Iraakse premier een stuk onbenul die te laag staat om de Sultan te mogen aanspreken, er is helemaal niemand die het recht heeft om de machtige Turken op hun gedrag aan te spreken. Dat is natuurlijk niet helemaal waar, soms vertellen de Amerikanen en Russen hem namelijk ook wat wel of niet door de beugel kan maar hebben moeite om het baasje in bedwang te houden. Voor sancties en dergelijke hoeft onze ‘gewaardeerde bondgenoot’ in ieder geval niet bang te zijn en dus was het te verwachten dat de neo-Ottomaanse ambities een wat meer letterlijk tintje zouden krijgen.
Turkije heeft sinds de jaren ’90 al een militaire basis ten noorden van Mosul. Neergezet omdat ze daar zin in hadden. Er zijn maar weinig partijen in Irak die het aan de stok willen met een door de NAVO gesubsidieerd leger. Tot vorig jaar bevonden zich op die basis niet meer dan een paar honderd soldaten, maar dat is dit jaar flink uitgebreid met tanks en duizenden soldaten extra. Zogenaamd om tegen de Islamitische Staat te vechten, dezelfde reden als voor operatie ‘Euphrates Shield‘ in noordelijk Syrië, waarin de ‘gematigde rebellen’ onder Turkse steun voornamelijk aanwezig zijn om het de Koerdische strijdkrachten moeilijk te maken.
Deze week werd er geknokt tussen de jihadisten van de Turkse kant en de Koerdische troepen van de SDF ten noord van Aleppo, in Afrin. En ondanks dat de Koerdische troepen zich al weken geleden hebben teruggetrokken en de SDF alleen hun Arabische en Turkmeense strijdkrachten hebben achtergelaten, heeft Ankara nu ook officieel bevestigd Manbij te willen innemen. Eerder dit jaar wisten Koerdische troepen onder zware verliezen die stad te bevrijden van ISIS. De daarop volgende beelden van mannen die hun baard afschoren en vrouwen die hun boerka’s verbandden zijn ongetwijfeld in het verkeerde keelschat geschoten bij onze gewaardeerde NAVO-bondgenoten.
In Irak vinden de Turken het niet zo leuk dat de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) een nieuwe basis in het nabij Mosul gelegen Sinjar heeft opgezet. Voor wie het zich niet meer herinnert: in 2014 werden daar 5000 Yezieden (een Koerdische religieuze minderheid) afgeslacht door de Islamitische Staat. Het ISIS-beleg werd gebroken door PKK-strijders met Amerikaanse ondersteuning, zoals altijd onder hevig Turks protest. Evenmin zijn de Turken er blij mij dat paramilitaire sjiietische milities steeds meer steun en leden van soennieten hebben gewonnen sinds begin dit jaar.
Het patroon is duidelijk: wat slecht is voor ISIS, is slecht voor Turkije. Wanneer de jihadisten worden gedwongen om weer ondergronds te gaan na het uiteenvallen van hun kalifaat, slechts een kwestie van tijd nu, is Turkije de enige potentiële veilige haven. In Turkse zones in Mosul zouden zij buiten het bereik van Iraakse en Koerdische troepen zijn, in principe onder NAVO-bescherming.
De onrust in Irak is al toegenomen. In Bagdad zijn de mensen de straat op gegaan om te demonstreren (‘pleur op!’) onder leiding van de invloedrijke shia-geestelijke Muqtada al-Sadr. Soenni en shia slachten elkaar constant af sinds 2003, maar de laatste tijd zit er wat vooruitgang in de samenwerking tussen beide groepen. Een permanente Turkse aanwezigheid in Mosul betekent dat de kans op een beetje rust in Irak zonder ISIS naar nul gaat. Onder het voorwendsel van het beschermen van hun geloofsgenootjes, proberen de Turken een doorn in het oog van Bagdad en Teheran te zijn. De sektarische machtslust van Erdo wordt nog duidelijker als je bedenkt dat de helft van de etnische Turkmenen in Irak ook sjiieten zijn, die hiermee aan de kant worden geschoven vanwege hun keuze voor samenwerking met de Iraakse en Koerdische regeringen.
Een complete annexatie van de beoogde gebieden uit het Nationale Pact is op dit moment moeilijk voor te stellen. Naast het onderwijssysteem en de media is ook het leger flink uitgehold door de recente coup. Een groot deel van de competente officiers is eruit geknikkerd om plaats te maken voor loyale AKPers en zelfs de luchtmacht heeft nu een tekort aan piloten. Meer realistisch is een verdere Turkse inmenging op economisch, sociaal en religieus gebied in noordelijk Irak. Ook daarbij lopen ze het risico te veel voer op hun bordje geschept te hebben. Voor Erdogan geen groot probleem, want de rekening komt uiteindelijk bij ons terecht.
Binnen vier jaar tijd heeft Erdogan de relaties met alle buurlanden verziekt. Alleen Westerlingen blijven nog hardnekkig vasthouden aan de door Brussel en Berlijn verkoren redder van Europa. De stilte in de Westerse media over door Turkse soldaten begaande oorlogsmisdaden in Koerdistan, of de dagelijkse afbreuk van vrijheden in Turkije is oorverdovend. Misschien omdat het afbreuk zou doen aan de boodschap dat Rusland het grote gevaar vormt. Dat de vijanden van de Islamitische Staat stuk voor stuk ook allemaal de vijanden van Turkije zijn geworden zegt al genoeg. Europa is trouwens ook de vijand van Turkije geworden, maar het is de vraag wanneer we dat door beginnen te krijgen.
