Wat blijft er nog over van christelijke normen en waarden in een seculiere staat? Moeten we de secularisatie louter zien als een overwinning op het christendom?
Het zou zo maar kunnen zijn dat de secularisatie een vrijwel onoverbrugbare hindernis heeft opgeworpen voor de revolutionaire doctrine die het christendom al 2000 jaar probeert in praktijk te brengen. Volgens Nick Spencer, in zijn zojuist verschenen boek The evolution of the West: How christianity has shaped our values, is de radicale omwenteling die het christendom in de antieke wereld heeft gebracht, de verbondenheid van mensen uit vrije wil en uit naastenliefde. Dit staat in tegenstelling tot een samenleving gebaseerd op bloedverwantschap of gedeelde materiële doelen.
Het revolutionaire van het christendom wordt het best verduidelijkt met enkele citaten van Basilius van Caesarea, een kerkvader uit de 4de eeuw: “Diegene die zijn naasten liefheeft, bezit niets meer dan zijn naasten” en “Het brood dat je bewaart, hoort aan de hongerigen; het kleed dat in jouw kleerkast hangt, hoort aan de naakte; de schoenen die liggen te rotten, horen aan diegene die er geen heeft; het goud dat je in de grond hebt begraven, hoort aan de behoeftige. Telkens je in staat was anderen te helpen en je hebt het niet gedaan, heb je kwaad aan hen berokkend”.
Voor wie het nog niet begrijpt: kapitalisme heeft geen plaats in het christendom. Niemand hoeft meer te verdienen dan een ander. Boven een bepaald inkomen moet 100 procent belasting worden gegeven. Dat zijn de conclusies uit wat Basilius zegt over de christelijke naastenliefde.
Als we deze conclusies aannemen, dan zou het best kunnen zijn dat de secularisatie niets anders is dan een geniepige en laffe poging om zijn rijkdom niet te moeten delen. De linkse Kerk die het christendom belachelijk heeft gemaakt, is de nuttige idioot die het kapitalisme onbelemmerd haar gang laat gaan. Dit kunnen we vergelijken met mei ’68: het adagium „Verboden te verbieden” maakte de weg vrij voor een volstrekt geliberaliseerde markt. Het kapitalisme is de linkse rakkers van mei ’68 eeuwig dankbaar.
Een andere oorzaak van de secularisatie zou kunnen zijn dat de Kerk zelf haar eigen normen en waarden heeft verloochend, vooral in de tijd dat zij politieke macht had. Zodra de Kerk de religie werd van het establishment, ging het mis.
Die Kerk vertegenwoordigde niet het ware christendom. Met de secularisatie werd het kind met het badwater weggegooid.
Volgens Spencer is de secularisatie van het Westen een vorm van intellectuele striptease. Het denken werd ontdaan van begrippen zoals onsterfelijkheid, de ziel, het bovennatuurlijke, het uniek menselijke. Alles wat voor de mens onbegrijpelijk is, werd afgewezen. Bleef over het onmiddellijke en het tastbare. Mensen zijn als de vissen in het water die het vuur niet kennen. Maar het vuur bestaat wel degelijk.
Het gevolg hiervan was dat de mens zichzelf ziet als de bron van de moraal. Relativering is dan aan de orde van de dag, wat makkelijk leidt tot onzekerheid en verwarring. Voor veel mensen is dit een reden om zich te wenden naar een alternatieve religie. Vandaar dat in Nederland bijvoorbeeld zoveel mensen zich aangetrokken voelen tot spirituele bewegingen variërend van Jomanda tot mindfullness.
Spencer wijdt een hoofdstuk aan het boek van Piketty over het kapitalisme. Een centraal thema is de grote en toenemende sociale ongelijkheid. In het verleden waren de protestantse kapitalisten ervan overtuigd dat de goddelijke Voorzienigheid hen welgevallig was. Die hadden er geen moeite mee dat het grootste deel van de bevolking in diepe armoede leefde. Die hadden te veel gezondigd.
Nu hebben we de graaiers die er hun eigen moraal op na houden. Een moraal van grijp de kans waar die ligt. De enige mogelijkheid om ongelijkheid te doen afnemen, ligt volgens Piketty in steeds hogere belastingschijven. Hier zijn we dus terug bij Basilius uit de vierde eeuw. Maar om die hoge belastingschijven voor de bevolking aanvaardbaar te maken, moet er een wij-gevoel zijn, een gemeenschappelijke identiteit en moeten de mensen gedeelde normen en waarden hebben. Dat is wat het christendom al 2000 jaar tevergeefs probeert te verwezenlijken. De secularisatie is er een belemmering voor.
