Voor de VVD-congreslocatie in Noordwijkerhout heeft GeenPeil een wagen neergezet met de tekst Nee is Nee, Rutte. In het dorp hangen bovendien allerlei aanplakbiljetten. De actie laat de gedrevenheid van gewone burgers zien: ze steken hier tijd en moeite in, terwijl hun actie potentieel zinloos is – Rutte luistert niet – en strafbaar: de achterkant van verkeersborden mag ongetwijfeld niet voor dit doel worden gebruikt. Het contrast tussen deze betrokken burgers en de gezapige VVD kan niet groter zijn: hier doet men vooral aan risicomijding.
Jeroen van Wijngaarden staat bij de ingang van het NH Conference Centre, waar het congres plaatsvindt. Het regent, maar er is een afdakje. Jeroen deelt kaartjes uit want hij wil hoger op de kandidatenlijst. De komende twee weken kunnen VVD-leden dat met een online stemming mogelijk maken. Jeroen staat op plaats 45 en is daarmee van alle huidige Kamerleden die terug mogen komen het laagst geplaatst.
Hoewel de VVD roept 51 zetels te willen halen, is Jeroen daar kennelijk toch niet zo zeker van. We passeren elkaar meerdere keren, maar het lijkt alsof Jeroen me niet ziet. We kennen elkaar wel: uw verslaggever stond in 2006 met Jeroen op de kandidatenlijst van de VVD in Amsterdam Oud-Zuid. Uw verslaggever maakte ruzie, Jeroen kwam in de Kamer. Ik bood Jeroen een maand geleden een interview aan in de serie Koffie met de kandidaat. Jeroen wilde toen geen ja zeggen, want de kandidatenlijst was nog niet bekend.
Vorige week kwam de lijst uit en mailde uw verslaggever Jeroen nogmaals. Misschien komt de reactie nog, maar het is al drie dagen muisstil. Uw verslaggever denkt dat Jeroen het niet gaat doen. Als uw verslaggever wat small talk met hem aanknoopt, is hij snel vertrokken. Er moeten nog kaartjes uitgedeeld worden, meldt hij. Uw verslaggever voorspelt dat Jeroen geen hogere plaats van de VVD-leden zal krijgen. Vrijwel geen ander Kamerlid was zo onzichtbaar als hij. Dat krijg je met risicomijdend gedrag.
Of werkt de VVD sowieso niet mee aan journalistieke berichtgeving? Het lijkt er zeer op. In de ochtend zijn er zes deelsessies waar in totaal ruim 550 amendementen op het verkiezingsprogramma worden behandeld. Uw verslaggever zit bij het thema Overheid en geld en de eerste vraag van de dame achter de tafel is dat “er toch geen media aanwezig zijn?” Uw verslaggever neemt de benen en treft in de perszaal Wilma Borgman van de NOS. Zij was ook naar een amendementensessie gegaan en werd daar verzocht te vertrekken.
Borgman is woest want ze wil de discussie over het softdrugsbeleid volgen. Er komen amendementen aan de orde die een liberaler beleid bepleiten. Borgman foetert dat de VVD op deze manier verslaggeving onmogelijk maakt. De VVD-voorlichter weet zich er geen raad mee: hij meldt dat het “zijn beslissing niet was” en dat Borgman “bij het hoofdbestuur moet zijn”. Een andere voorlichter laat weten dat hij “dit beleid niet steunt”. Borgman wil partijvoorzitter Henry Keizer spreken. Of ze dat ook daadwerkelijk heeft gedaan, is onbekend.
Uw verslaggever doet toch een poging om bij zo’n sessie binnen te komen. Dat is niet bepaald heldhaftig, want de VVD legt hem geen strobreed in de weg. Hoewel partijen zelf mogen bepalen of dit soort sessies openbaar zijn, is de beslotenheid van vandaag vreemd. Deze is niet aangekondigd en wordt ook niet gehandhaafd. De VVD weet dat uw verslaggever twittert, maar de voorlichters verroeren zich niet. Een beveiliger komt op uw gapende verslaggever af om te zeggen dat de sessie nog wel even duurt.
Deze sessies blinken vooral uit in saaiheid. Er worden in ruim twee uur tientallen amendementen behandeld, die een hoog symbolisch en vaak zelfs redactioneel karakter hebben. Minimale tekstwijzigingen worden besproken waarvan iedereen kan weten dat ze in de formatie geen enkel verschil zullen maken. Openlijk conflict is er ook niet over, dus waarom deze saaiheid niet door journalisten verslagen mag worden is een raadsel. De VVD-voorlichter legt uit: “leden moeten zich wel veilig kunnen voelen om vrijuit te praten.” Logischer is: als er geen journalisten zijn, schrijven ze sowieso niets verkeerds op.
In de middag wordt een dertigtal amendementen behandeld waar in de ochtend geen overeenstemming over kon worden bereikt. Ook deze plenaire sessie duurt eindeloos. Nu zijn journalisten wel welkom, terwijl het om exact hetzelfde proces gaat als in de ochtend, alleen met meer mensen in de zaal. De meest logische verklaring is dat er veel meer journalisten zijn. Naast TPO en NOS zijn er nu onder andere RTL Nieuws, NRC en de Telegraaf. De VVD wil niet bekend staan als club die het werk van journalisten hindert. In de middag kunnen ze dat risico niet meer nemen.
Partijvoorzitter Henry Keizer leidt de vergadering met humor. Regelmatig merkt hij op dat het hem verstandig lijkt dat de leden met een bepaald voorstel instemmen en een seconde later “ziet” hij dat de zaal het met hem eens is. Hoe Keizer dat precies ziet blijft in nevelen gehuld, maar er is nauwelijks protest tegen. Deze hele middag valt één constante op: Keizer legt veel nadruk op wat het bestuur wil: bepaalde amendementen goedkeuren of afwijzen. De leden volgen die instructies bijna altijd. Niet zo gek dus dat Keizer precies denkt te kunnen voorspellen wat de leden willen.
Zo lijken zelfs de leden bij de VVD risicomijdend geworden. Conflict wordt hier continu vermeden. Leden mogen introducees meenemen en stemmen gebeurt met hand opsteken. Uw verslaggever kan er in feite ook aan meedoen. Een vrouw klaagt er terecht over maar wordt het bos ingestuurd. “Het maakt nauwelijks verschil”, zegt Keizer. Omdat de amendementensessie hopeloos uitloopt worden de moties verplaatst tot na de speech van Mark Rutte, die oorspronkelijk het congres zou afsluiten. Een lid klaagt dat de moties er waarschijnlijk helemaal niet meer van komen, maar Keizer “beslist dit gewoon”. Geen verdere discussie.
De brave VVD-leden houden wijselijk hun mond en luisteren naar de grappig bedoelde speech van Mark Rutte. Er volgt – vergeleken met alle andere partijen – een zeer afgemeten applausje. De hoofdvoorlichter van de VVD – nog niet zo lang geleden redactiechef van de Haagse RTL-redactie – kijkt er tevreden naar. Er is niets misgegaan.
