De verkiezing van Donald Trump kan wel eens de oplossing bieden voor het Syrische conflict en de vluchtelingenstroom naar Europa. Onder Clinton was de politiek van Obama doorgegaan: protesteren vanaf de zijlijn zonder politieke oplossing. Of erger; een militaire escalatie. Maar onder Trump is een detente met Rusland mogelijk, noodzakelijk en in het Europese belang.
Aleppo is omsingeld en wordt nu door de Russen en het regime langzaam verpulverd. We moeten een deal sluiten met de Russen en Assad om deze slachting en het conflict te stoppen. Niet omdat de Russen altruïstisch zijn of het regime in Damascus betrouwbaar. Niet omdat waarnemers het bij het verkeerde eind hebben als ze het Syrische leger van de meeste oorlogsmisdaden beschuldigen. Maar omdat een deal in het belang is van deze twee partijen. En ook voor ons is het de minst slechte uitkomst.
De groepen die Assad (lang niet altijd vrijwillig) steunen betalen voor het conflict ook een hoge prijs. De Alawieten waartoe Assad behoort hebben in de afgelopen vijf jaar al meer dan één op de vijf 16 tot 60 jarige mannen – mannen die kunnen vechten – verloren. Van mijn contacten in Latakia hoor ik dat de clanhoofden hun zoons alleen onder grote druk afstaan voor het front. Dit was mede reden waarom Rusland vorig jaar met grof geweld ingreep: Assad had niet de mankracht om het door Turkije en Saudi Arabië gesteunde offensief van de oppositie in de provincie Idlib te stoppen. Men wil een oplossing.
Daarnaast is Rusland al twee jaar bezig om een alternatief voor ‘Genève’ op te zetten met alle oppositie die maar bereid is te onderhandelen. De officiële Syrische oppositie in ballingschap waar ik vorig jaar mee samenwerkte kreeg steevast uitnodigingen vanuit Moskou, maar wees die af. Turkije verbood de oppositie direct met Assad te onderhandelen op straffe van uitwijzing. Daarmee werd een politieke oplossing geblokkeerd.
De meest realistische oplossing ligt in het de facto opdelen van Syrië in een oppositie gebied en regeringsgebied onder een ‘eenheidsregering’. Beide kampen willen de staat bijeenhouden en het op termijn aftreden van Assad blijft nog steeds een optie. Hij moet dan wel het interne geweld en de martelingen stoppen. De oppositie moet bewijzen dat ze hun gebieden kunnen besturen en de wapens stil kunnen houden. Daarbij is een Europees Marshallplan nodig voor wederopbouw.
Van het geld waarmee we vorig jaar 47.000 vluchtelingen opvingen kunnen we in Aleppo provincie 200.000 mensen een baan geven. Tel uit je winst. Bij de onderhandelingen is dan wel essentieel dat de oppositie gebied terugkrijgt. Dit om groepen zoals Jabhat Fatah Al Shams (voorheen Nusrah/Al Qaida) te tonen dat de onderhandelingstafel meer oplevert dan het slagveld. De bevolking krijgt dan een keuze. Het land opbouwen of de verschrikkelijke Russische bombardementen.
Deze oplossing heeft winnaars en verliezers: Rusland houdt haar belang in Syrische olie, wapenverkoop, bases en regionale invloed. Het regime blijft aan de macht, wel met enig territoriumverlies. Feitelijk een terugkeer naar de status quo ante. Turkije en Saudi Arabië moeten hun droom van een door de Soennitische oppositie (zij zijn immers ook Soenni) gedomineerd Damascus definitief opgeven. Turkije zal daar enige controle van Noord Syrië voor terug eisen om een autonoom Koerdisch gebied te voorkomen. En tenslotte is het een gezichtsverlies voor het Westen dat immers stond op het vertrek van de dictator.
Een groot winstpunt voor Europa is echter dat de druk van het vluchtelingenvraagstuk wordt gehaald, met op termijn zelfs uitzicht op terugkeer. Met een Europees Marshallplan vanuit weloverwogen eigenbelang wordt hún succes ónze noodzaak. De andere onwaarschijnlijke winnaar zal Donald Trump ‘vredesstichter’ zijn. Dat klinkt even ongeloofwaardig als zijn kandidaatschap zes maanden geleden.
Is dit een mooie oplossing? Nee. Zal deze volledig vreedzaam zijn? Nee, dat is een lang gepasseerd station. Maar als we het aantal doden van jaarlijks zestig- naar twintigduizend kunnen terugbrengen is dat winst. Het is als een 20 jaar lang durende openhartoperatie waarbij de patiënt niet sterft.
Europa heeft een keuze: óf het gebruikt de verkiezing van Trump om een deal over Syrië te forceren óf het bereid zich voor op de onvermijdelijke komst van twee miljoen nieuwe Syrische vluchtelingen in de komende jaren via Griekenland en Italië, als Aleppo en de oppositie vallen. Aan ons de keuze.
