Zit er iemand te wachten op Jan Dijkgraaf in Den Haag? Zijn nieuwe partijvoorzitter Bart Nijman maakte hun oude GeenPeil-kompanen Thierry Baudet en Jan Roos uit voor “ijdel en egocentrisch” – en die karakterisering is ongetwijfeld juist – maar Dijkgraaf lijkt mij van dezelfde soort.
Waar komt toch dat rare idee vandaan dat BN-ers uit de mediahoek geschikt zouden zijn voor het vak van politicus, laat staan geroepen zijn om ‘de democratie te redden’, zoals nu ook weer pathetisch wordt geroepen? Ook Sylvana Simons – of degene die haar voor DENK recruteerde – lijkt met die misvatting dat een baantje bij de TV goed op een bankje in de Kamer voorbereidt, behept.
En eerder hadden we al Bram Moszkowicz als beoogd lijsttrekker van VoorNederland, maar die bleek, gewend als hij was om vijfhonderd euro voorrijkosten voor een visite van de Herengracht aan het Amstelhotel te declareren, gewoon te lui om voor Nederland tegen een normaal salaris de stukken te lezen.
Een jaar geleden werden politici nog door de heren van GeenPeil als pluche-klevers weggezet. Zelf zouden ze nooit de politiek ingaan. Maar zoals zoveel ‘gewone’ politici vonden ook zij een excuus. Dijkgraaf blijkt zelfs zo eager geweest te zijn dat hij zich eerst aan 50Plus heeft opgedrongen, maar daar vonden ze één ijdeltuiterige egotripper – Jan Nagel – wel afdoende.
Dat het edele drietal van GeenPeil elkaar niet verdragen kon, lag voor de hand: ze willen elk haantje de voorste zijn. Vooral voor Baudet, die zichzelf op grond van zijn dubieuze dissertatie – waarin hij beide Wereldoorlogen niet aan teveel maar aan te weinig nationalisme wijt en de EU als een grote samenzwering afdoet – als de belangrijkste intellectueel van Nederland betitelt, gaat dat op.
Ja, op zulke wartaal, die in het huidige alle-meningen-zijn-ook-feiten-discours past, kun je in Leiden kennelijk promoveren. Geen wonder dat het aanzien van gestudeerde ‘deskundigen’ bij gewone burgers zo zienderogen achteruit is gehold.
En nu hebben we dus Dijkgraaf, die we in zekere zin juist moeten kiezen omdat hij níet de belangrijkste intellectueel van Nederland is, aangezien hij straks over niets een eigen mening zal hebben. Zijn mening is geheel de uwe dus als u op hem stemt, stemt u op uzelf. Ook als u geen eigen mening heeft. Een partij die officieel verklaart dat zij zelf niets vindt en waarvan de partijleider verklaart dat hij zijn kamerkandidaten ook zal selecteren op grond van het feit dat zijzelf niets vinden: is GeenPeil bedoeld als verlate Sinterklaassurprise?
Het wordt in elk geval een partij waarop geen peil valt te trekken want wat haar vertegenwoordigers doen zal helemaal afhankelijk zijn van de grillige opkomst van haar leden bij interne referenda over bepaalde thema’s. Komen er maar twee opdagen, dan bepalen die de koers. Komen er een half jaar later weer twee anderen, dan kan het daarmee meteen helemaal de andere kant uitgaan.
Ik laat even buiten beschouwing dat Dijkgraaf door nadrukkelijk te verklaren dat de wil van zijn leden voor hem altijd wet is de Grondwet schendt waarop hij toch een ambtseed af zal moeten leggen: namelijk dat hij dan belooft zonder last of ruggespraak te zullen opereren.
Schending van die ambtseed kan volgens de wet bestraft worden met een gevangenisstraf van maximaal zes jaar. Dan zit dus straks, meteen vanaf de allereerste stemming, meteen de complete GeenPeil-fractie voor de duur van de hele zittingsperiode van het parlement in de bak. Haar kiezers zullen haar daarvoor vast dankbaar zijn.
De overige kiezers overigens vermoedelijk ook.
Want wat betekent een dergelijke opzet in de praktijk als de hele Kamer zo zou werken? Ten eerste dat de burger geen enkele rechtszekerheid meer bezit want wetten kunnen dus zomaar binnen een paar maanden, als de kiezers toevallig anders geluimd zijn, weer herroepen worden. Het drama-Wiebes met de ZZP-ers zal zich dan op vele terreinen herhalen. Voor zoveel inspraak zullen de gewone mensen, waarop GeenPeil zich zo graag beroept, inderdaad heel dankbaar zijn.
Ten tweede zal Dijkgraafs buikspreekpopprincipe leiden tot veel interne tegenstrijdigheid, omdat er geen enkele samenhang meer tussen het ene en het andere standpunt van een fractie kan worden gegarandeerd. De wijze waarop Rita Verdonk – één van de vele nova’s aan het populistische firmament die indertijd evenzeer de media verblindden als Baudet en Roos nu maar inmiddels in vergetelheid is weggezakt – ooit haar verkiezingsprogramma door zo’n ‘roept-U-maar’-aanpak samenstelde vormde een voorproefje. Het resultaat van haar peiling: meer geld naar wegen, zorg, onderwijs, handhaving van de hypotheekrenteaftrek en de AOW-leeftijd, maar natuurlijk wel veel lagere belastingen. Tja.
En het betekent ten derde dat een fractie zich nooit door argumenten van tegenstanders kan laten overtuigen. Democratie en debat bestaat echter bij de gratie van de mogelijkheid daarvan. Dat die bereidheid nu soms al te weinig aanwezig is, is juist een fors manco van de huidige politieke verhoudingen. Maar dat gebrek aan bereidheid tot principieel uitgangspunt verheffen gaat nog een hele stap verder dan dat.
Aangezien ook GeenPeil – als ze al überhaupt de kiesdrempel haalt – echt niet de helft van de zetels zal binnenslepen zal ze, om bij andere partijen iets te bereiken, tot compromissen en overleg bereid moeten zijn. Door dit te weigeren beperkt zij haar rol puur tot zenden en weigert zij naar anderen te luisteren – precies wat populisten zo vaak de zittende bestuurselite verwijten.
Het is in dat licht in elk geval verstandig dat GeenPeil bij voorbaat heeft aangekondigd voor de oppositie te kiezen en zichzelf zo buiten te sluiten.
