Het lijkt wel of er tegenwoordig meer hiphop wordt gemaakt dan ooit. Meestal leunt de muziek lui achterover op standje autotune (elektronisch vervormde zanglijnen), of wordt er geflirt met elementen uit grime, R&B en pure pop. Ook het verschil in rolverdeling tussen producer en componist lijkt definitief opgeheven. Wat ooit begon als subcultuur is intussen voldoende salonfähig voor musea en musicals om jongeren naar binnen te loodsen. Hiphop is entertainment, big business.
Naar hiphop of rap die dwarsligt is het lang zoeken. Iets met naald en hooiberg. Wie de moeite neemt komt uit bij Danny Brown, Run The Jewels, Tyler The Creator, Kendrick Lamar, of de belofte Chester Watson. Én Kanye West natuurlijk. Beroep: fenomeen. Zijn albums behoren onmiskenbaar tot de meest excentrieke van dit moment.
In de jaren tachtig en negentig verschenen nogal wat rapplaten die momenteel als baanbrekend bekend staan én commercieel succes hadden. Dat is ook de platenindustrie niet ontgaan. Diverse labels zijn bezig met het opnieuw uitbrengen van hiphop uit het gouden tijdperk. Zo zorgt het Nederlandse Music On Vinyl ervoor dat veel titels voor het eerst sinds de officiële release weer leverbaar zijn op het zwarte goud. Een kleine greep.
De speelfilm Beat Street toonde in 1984 de artistieke undergroundrituelen van de rap: graffiti, beatbox, vinylscratchen, breakdance. Ruim dertig jaar later klinkt de soundtrack tamelijk flets, ondanks de aanwezigheid van invloedrijke namen als Afrika Bambaataa. Van de urgentie en vernieuwing achter de vroege rap aangestuurd door ratelende drumcomputers, is weinig meer over. Zonder de bijbehorende beelden wordt de muziek opeens wel heel erg ‘old school’.
The D.O.C. werkte mee aan het beruchte debuut van gangstarappers N.W.A. Vijf maanden na zijn eigen eerste album werden zijn stembanden beschadigd bij een auto-ongeluk. Op zijn debuut declameert The D.O.C. een stroom woorden aaneen op het ritme van een mitrailleur. Dr. Dre biedt uitkomst. De legendarische producer weet met een keur aan beats en samples de boel in goede banen te leiden en tegelijk de spanning aardig op te voeren. Hierdoor bezit de plaat ook nu nog van begin tot einde daadkracht en overtuiging.
Tot een andere orde behoorde Funkdoobiest. Tussen de monotoon lome beats rapt het trio teksten die destijds als expliciet en controversieel werden ervaren, maar achteraf simpel, melig en cartoonesk zijn.
Zoals in Pussy Ain’t Shit en Superheroes, waarin Amerikaanse stripfiguren in een absurde, seksueel gewelddadige context worden geplaatst. Swingen doet Funkdoobiest nog wel, bij vlagen.
Raekwon van The Wu-Tang Clang probeerde het op zijn tweede soloalbum in zijn eentje, zonder zijn vaste maatjes. Dat is te merken. Ook met terugwerkende kracht klinkt het album net zo pover als destijds. Hier is de muziek teveel verpakking, te weinig doortastend. Wat ook al niet helpt zijn de onderbrekingen in de vorm van korte telefoongesprekken. Raekwon heeft improviserend (freestyle rap) erg veel noten op zijn ‘zang’. In Sneakers noemt hij zoveel mogelijk merknamen van zijn favoriete schoeisel.
Nas is de straatpoëet onder de rappers. Zijn debuut Illmatic geldt als klassieker. Nas de woordkunstenaar koppelt op Nastradamus ‘streetslang’ aan zaken van meer persoonlijke aard. Heel knap en onvoorspelbaar hoe hij een en ander weet samen te ballen met woordritme en rijmkunst. Als tiener observeerde hij vanuit zijn jongenskamer de dagelijkse sleur in een buurt met sociale woningbouw:
“So I look at this room, I’m hooked to this tune, every night the same melody, hell sounded so heavenly, but jail was ahead of me, speeding like amphetamine, I was impatient to get out and become part of the noise out there. I used to stare, five stories down, basketball courts, shot up playgrounds, and I witnessed the murders and police shake-downs, this was the life of every kid, lookin’ out project windows.”
Nastradamus werd in 1999 geboren onder een slecht gesternte. Nas nam het album in snel tempo op nadat de oorspronkelijke opnamen waren uitgelekt op internet. De kritieken waren toentertijd overwegend negatief. Niet helemaal terecht zo blijkt uit herbeluistering. De muziek is voor rapbegrippen zo bescheiden, smaakvol en elegant dat de tekst alle ruimte krijgt. In New World werpt Nas met statements en engagement misschien wel een blik op de toekomst: “The new Don Trump is Bill Gates. Not because his occupation, it’s cause we respect his cake. And cake mean his stock, net gross.” Op de achtergrond dwarrelt de melodielijn uit Africa, de hit van Toto. Nastradamus is dringend toe aan herwaardering.
Platen van Music On Vinyl worden geluidstechnisch altijd opnieuw bewerkt (geremastered). In veel gevallen klinken ze zelfs beter dan de originele lp. De persingen zijn smetteloos, vrij van kraakjes of ruis, gaan vergezeld van binnenhoezen met een voering van plastic. Voor het bestuderen van de bijlagen heb je een vergrootglas nodig. Omdat de platenindustrie zich met name in de jaren negentig voornamelijk op cd’s richtte, werd het artwork van de vinylversie meestal beperkt tot een uitvergroting van het cd-boekje.
various – Beat Street Volume 1 (Atlantic/Music On Vinyl 1984/2016)
The D.O.C. – No One Can Do It Better (Ruthless/Music On Vinyl 1989/2016)
Funkdoobiest – Brothas Doobie (Epic Street/Music On Vinyl 1995/2016)
Raekwon – Immobilarity (Loud Records/Music On Vinyl 1999/2016)
Nas – Nastradamus (Columbia/Music On Vinyl 1999/2016)
