2016 laten we achter ons. De belangrijkste politieke gebeurtenis was natuurlijk Trump’s verkiezing tot president van de VS. 2017 wordt een ultiem belangrijk verkiezingsjaar voor Europa: erop of eronder voor traditionele partijen. In Nederland zullen ze samenklonteren om populisten buiten te houden, het cordon sanitair. Als de huidige trend doorzet is dit de laatste keer dat traditionele partijen de macht in handen hebben. De laatste ronde.
Voormannen van traditionele partijen vragen zich vertwijfeld af waardoor de upswing van de populisten zo sterk kon zijn over vrijwel geheel Europa. Jeroen Dijsselbloem wijt de opkomst van populisten aan financiële crises en Jan Terlouw toont zich radeloos. Hij huilt in DWDD over de teloorgang van onderling vertrouwen in ons land zodat een touwtje uit de brievenbus niet meer kan. Opvallend is dat beide politici en zoveel anderen nimmer de hand in eigen boezem steken. Het ligt nooit aan hun eigen beleid. Jan Terlouw is nota bene vele jaren Tweede Kamerlid en vicepremier geweest. Hij is er zelf bij geweest, maar enige ‘accountability’ is volstrekt afwezig. Het zijn altijd anderen en externe omstandigheden die een negatieve ontwikkeling veroorzaakt hebben.
Maar populisme is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Het is het resultaat van beleid of de afwezigheid daarvan. Actie is reactie. Politici worden gedreven door ideologie en hebben de neiging kwade kanten daarvan te negeren. Kiezersvolk wordt gedreven door (eigen) belangen en ondervinden de terugslag van beleid wat in hun nadeel uitpakt. Politici (Angela Merkel is een goed voorbeeld) worden nu gedwongen op hun schreden terug te keren, zich meer rekenschap te geven van kwade kansen en minder te gaan voor ideologie, zoals onverantwoorde vormen van naastenliefde. If you want peace, prepare for war! Dat hebben we nagelaten, alsmaar uitgaande van het goede in de mens. We worden nu eindelijk wakker, maar wat heeft het lang geduurd. En nog steeds zijn we slaapdronken.
Mijn stelling is dat de opkomst van populisme weinig te maken heeft met het plotseling uit het niets opstaan van mensen met walgelijke ideeën, maar de resultante is van beleid, zie mijn recente PvdA artikel. Ik word daarin ondersteund door psycholoog en Nobelprijs winnaar Daniel Kahneman. In zijn boek Thinking fast and slow wijst hij op ‘WYATSI’: what you see is all there is. Politici doen alsof alles wat je ‘ziet’ tevens alles is wat er is. Twijfel wordt uitgesloten of onderdrukt ondanks een tekort aan informatie die een dergelijke uitsluiting zou rechtvaardigen. Ze stralen ‘overconfidence’ uit. Op basis van wankele en onvoldoende gegevens wordt een eenduidige waarheid geconstrueerd om hun ideologie te onderbouwen.
‘Overconfidence‘ vormt de basis van veronachtzaming van risico’s en van overmoedig beleid. De historie is daar de stille getuige van. De jaren tachtig en negentig waren de haydays van het kapitalisme. Communisme lag op z’n rug na de val van de muur en de ineenstorting van de USSR. De Europese economische groei was gigantisch, ICT veroverde de wereld, de beurs bulderde omhoog. Het kon niet op. Het vormde de schitterende basis voor onverantwoord en overmoedig beleid. Ideologie vierde hoogtij. Zonder voldoende democratische verantwoording en ondanks waarschuwingen werden de euro, EU en asielbeleid er doorheen gejaagd. Velen – en zeker niet de minsten – duiden er nu op dat deze zaken rampzalig zijn geweest voor ons werelddeel. We zitten nu met de brokken en vele politici zijn ‘redeloos, radeloos, reddeloos’.
Arme Jan Terlouw! Ik heb echt met hem te doen. Politici zouden Kahneman’s boek onder hun hoofdkussen moeten hebben.
