Het voordeel van oud worden is dat je, indien de geest helder is gebleven, als rechtstreekse getuige een vergelijking kunt maken met de denkwereld van de generatie die zestig jaar geleden leefde en die van de huidige generatie. Zestig jaar geleden dachten en gedroegen de mensen zich op een wijze, die voor de nieuwe generaties niet voor te stellen is. Ik geef hier enkele voorbeelden van, met de waarschuwing dat ze volstrekt ongeloofwaardig lijken en toch waren ik en mijn leeftijdgenoten er getuige van.
In de leerboeken biologie die in het middelbaar onderwijs in de jaren vijftig van de vorige eeuw werden gebruikt, bevatte het deel over de mens hoofdstukken over het hoofd tot de buik en dan van de knieën tot de voeten. Wat daar tussen lag, bestond blijkbaar niet. En nu komt het ongelooflijke: niemand stelde zich daar vragen bij! Alles wat met seksualiteit te maken had, werd volkomen verdrongen. Had iemand een vraag gesteld over de penis of de vagina, dan zou hij niet alleen door de leerkrachten, maar ook door zijn leeftijdgenoten met afschuw zijn bejegend. Het taboe was absoluut.
In die tijd gingen jonge mannen van achttien jaar naar het seminarie zonder dat ze wisten hoe kinderen werden verwekt. Het celibaat was voor die jongelui geen probleem. Een gepensioneerde huisarts vertelde mij dat hij ooit een echtpaar op consultatie kreeg, enkele maanden na hun huwelijk. Het lukte hen niet seksuele betrekkingen te hebben. Na doorvragen kwam hij er achter dat dit echtpaar dacht dat de man moest penetreren via de navel van de vrouw.
In elke stadswijk of in elk dorp was er in de tijd een vrouw waarvan iedereen wist dat zij tijdens de huwelijksnacht huilend naar haar moeder was teruggelopen. Mijn moeder vertelde mij dit van de vrouw die een snoepwinkel uitbaatte in de Academiestraat in mijn geboortestad Brugge. Ze was zo hevig geschrokken toen haar kersverse echtgenoot in zijn blootje stond, dat ze in haar nachtkleed de hele stad schreeuwend doorliep, terug naar haar ouders.
Dit soort krankzinnige toestanden hadden we te danken aan onze Moeder de Heilige Kerk en de protestanten deden er driftig aan mee. In de Bijbel ging het er nochtans veel leuker aan toe. Oude mannen gluurden naar de badende Suzanna. In het hooglied wordt de geliefde geprezen om haar borsten die als “tweelingjongen van gazellen zijn” en haar schoot is “een tarwehoop, omzoomd met leliën”. Jezus van Nazareth zocht bij voorkeur het gezelschap op van hoeren, zoals Maria Magdalena en Maria van Bethanië. Toen een overspelige vrouw gestenigd zou worden, nodigde hij diegenen, die nog nooit overspel hadden gepleegd, uit de eerste steen te gooien. Als Zoon van God wist Hij natuurlijk dat al die mannen daar, de hogepriesters voorop, schuinsmarcheerders waren.
De ommekeer kwam met de uitvinding van de pil en de hippiebeweging. Alles kon en mocht. Het werd één groot feest waarbij op partijtjes iedereen zich uitkleedde en heerlijk werd gevreeën. Woodstock was het hoogtepunt van deze tegencultuur. De volgende generaties hebben die vrijheid overgenomen. De Kerk die zoveel psychische ellende en krankzinnigheid had veroorzaakt, werd de rug toegekeerd.
Nu zou het een onnozele illusie zijn te veronderstellen dat onze denkwereld over zestig jaar niet even krankzinnig gevonden zal worden. Ik zal mij niet wagen aan voorbeelden. Dit zou te veel extreem boze reacties vol afschuw opleveren. Het lijkt verstandiger mij te beperken tot de moraal van dit verhaal. Dit is dat we ons niet al te serieus moeten nemen. Dat de realiteit die we nu voor waar aannemen, helemaal niet de realiteit is. Dat zelfs in onze ogen absolute waarden en normen over zestig jaar als volslagen belachelijk en ongeloofwaardig beschouwd zullen worden.
Is er dan geen enkel houvast? Ik denk dat een kritische geest en de volstrekte vrijheid van meningsuiting vaste waarden zijn om de relativiteit van alles wat door mensen is bedacht te kunnen inzien. Dat inzicht kan mensen ervan overtuigen af te zien van een strijd of een oorlog voor waarden die achteraf onzinnig lijken te zijn. Is dit van toepassing op nationalisme, de islam, de vrije markt economie? Veroorzaken deze waarden en geloofsovertuigingen ook niet veel psychische ellende en krankzinnigheid? Is het politiek correcte denken niet de gevaarlijkste psychische stoornis van deze tijd?
Een ander houvast zou kunnen zijn de Openbaring van God. Hiermee doorbreek ik echter het huidige volstrekte taboe.
