De Europese kunst behoort tot de rijkste, mooiste, verst ontwikkelde en meest fijngevoelige die de wereld ooit heeft gekend. Ons continent kenmerkt zich door een hoge concentratie van kunst en een enorme diversiteit hierin door de culturele wedloop tussen landen in het verleden. Mensen reizen de wereld af om ervan te komen genieten. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat dit altijd zal blijven bestaan – maar helaas staan de Europese kunst en cultuur onder druk. Met veel geweld dreigt de moderne tijd onze fijngevoeligheid te vertrappen. Willen we al het moois dat Europa heeft voortgebracht behouden voor de toekomstige generaties, dan staan we in de 21e eeuw voor in elk geval drie grote uitdagingen. Als kandidaat-kamerlid voor Forum voor Democratie maak ik me er sterk voor deze uitdagingen het hoofd te bieden.
Met elkaar ontroerd zijn door muziek en kunst, en de betekenis ervan bediscussiëren, bindt ons en bevestigt onze empathie voor elkaar. Cultuur maakt ons mens. Het is één van de belangrijkste en meest gewaardeerde dingen die mensen in hun vrije tijd samen delen: schoonheid in al haar vormen beleven en hierdoor loskomen uit de dagelijkse realiteit.
Helaas is al bijna honderd jaar de aanval ingezet op alles wat mooi is. Het modernisme in de kunsten – en in de muziek – stelt niet langer dat schoonheid belangrijk is; integendeel – kunst moet vervreemden. Dat begon al bij Arnold Schönberg, die de ‘atonale’ muziek introduceerde. Zoals Roger Scruton schrijft: Schönberg ‘walgde bij het beeld van gewoon menselijk plezier. Hij organiseerde erudiete concerten waar klappen verboden was, en waar muziekwerken gepresenteerd werden als patiënten op een operatietafel, om klinisch benaderd te worden.’
Deze aanval op tradities, het beweren dat alle oude kunstuitingen cliché en uitgeput zijn, is een ontwikkeling die in de twintigste eeuw steeds sterker is geworden. We worden geacht ons schuldig te voelen over onze geschiedenis; van kunst eisen we dat het bovenal vernieuwend is en zoveel mogelijk afwijkt van onze gedeelde esthetiek. Als het maar niet mooi is, want dan is het inauthentiek, kitch en ouderwets.
In de afgelopen jaren heb ik als violist en ondernemer diverse voorbeelden hiervan gezien. Zo werd een professioneel orkest gedwongen moderne atonale muziek uit te voeren, kwam geen kip meer naar de concerten en werd het vervolgens opgeheven met als reden ‘gebrek aan publiek’. Een getalenteerde componist die in de stijl van Beethoven componeerde kreeg maar geen subsidie totdat hij zijn zoontje van vier willekeurig op zijn piano liet rammen en dit netjes vastlegde op muziekpapier. ‘U heeft een interessante ontwikkeling doorgemaakt’, zei de subsidiecommissie. In de beeldende kunst zien we hetzelfde: studenten die de klas uit worden gestuurd als ze een model daadwerkelijk representatief naschilderen in plaats van volledig abstract wat klodders verf op een doek smijten.
De kunst beweegt zich steeds verder af van de esthetiek die wij allen delen en die ons met elkaar kan binden. Het cultuurbeleid zal gezonder worden wanneer het publiek meer te zeggen krijgt. Stimuleer een breder en gevarieerder aanbod van particuliere ‘bottom up’ initiatieven, zoals de Mokum Symphony die zich met uitstekende professionele musici en musicologen richt op de romantische speelstijl. Wereldwijd komen ook steeds meer kunstacademies op, waar studenten leren schilderen in de stijl van de oude meesters met bijbehorende ambachtelijke technieken. Dit zijn waardevolle aanvullingen, die voor een goede balans in het cultuuraanbod zorgen.
Doordat de kunsten zich steeds verder van de samenleving verwijderen zijn ze ook losgesneden van de gewone volkscultuur. Ooit waren ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur (zoals het genoemd werd) hecht met elkaar verbonden. Kunst en klassieke muziek waren niet elitair. Vrijwel alle grote componisten werden in hun tijd behoorlijk tot buitengewoon gewaardeerd door het publiek. Concerten waren vrolijke aangelegenheden en Mozart melodieën werden op straat gefloten. Als viooldocent geef ik met grote bevlogenheid het moois dat de Westerse klassieke muziek te bieden heeft door. Middels waardering van kunst kunnen alle lagen van de samenleving elkaar ontmoeten en begrijpen, maar ik zie dat kunst haar plaats in het regulier onderwijs bijna heeft verloren. We moeten kunst- en cultuureducatie met historische basis als grondslag van het lesprogramma op basisscholen en middelbare scholen introduceren.
Het thema educatie brengt mij tot de derde uitdaging. De enorme instroom aan immigranten met een andere cultuur dan de onze, zorgt voor een verwatering van de eigen cultuur. Hierdoor dreigt onze eigen cultuur vervangen te worden door die van de immigranten. Zo worden zelfs schilderijen waarop varkens staan afgebeeld inmiddels verwijderd uit overheidsgebouwen, omdat dit als ‘kwetsend’ kan worden ervaren.
De focus moet liggen op het inwijden van immigranten in onze Leitkultur in plaats van het uitgummen van onze cultuur en ons zoveel mogelijk aanpassen aan de cultuur van de immigranten. In Avondland en Identiteit betoogt Sid Lukkassen dat wanneer de politiek geen standpunt inneemt over cultuur, dat andermans cultuur dan de politiek zal overnemen. Neem nu het menselijk naakt: dit is in de Westerse cultuur niet alleen seksueel opwindend, maar ook van esthetische waarde. Hiervan getuigen de werken van bijvoorbeeld Michelangelo, Rubens en Rodin. Het op regelmatige basis meenemen van een schoolklas naar een museum en hen daar onderwijzen over de Nederlandse en Europese kunstgeschiedenis zal discussies over boerkini’s voorkomen en zelfs totaal belachelijk maken. Kunstonderwijs kan op die manier integratie bevorderen en conflicten voorkomen.
Niet wetten en repressie bepalen goed gedrag, maar de cultuur, de beschaving, die onderliggend is aan die wetten. Forum voor Democratie is de enige partij die het belang van kunst en cultuur centraal stelt in haar verkiezingsprogramma en sterk staat voor verbetering van de kwaliteit van onderwijs. Deze krachtige combinatie kan ons verankeren in onze tradities en kunst weer van ons allemaal maken, zodat we met hervonden zelfvertrouwen immigranten kunnen laten integreren in onze samenleving.
