Voor het eerst sinds tien jaar is kostenbesparing niet meer de belangrijkste trend in facility management. Van wagenparkbeheerders tot schoonmakers, van beveiligers tot cateraars; ze richten zich vooral op de inzet van nieuwe technologie om gebouwen slimmer, veiliger en gezonder te maken om in te werken of te verblijven. Facility managers vinden het van het grootste belang om in te kunnen spelen op al deze veranderingen.
Dat blijkt uit het Facility Management Marktonderzoek 2017. Voor het eerst sinds 2009 groeide de omzet van de facilitaire markt weer met 0,9 procent tot een totaal van 72,7 miljard. Het tweejaarlijkse onderzoek wordt uitgevoerd door organisatieadviesbureau Twynstra Gudde in opdracht van FMN, de beroepsvereniging voor het facilitaire domein, en geeft de belangrijkste trends en ontwikkeling weer in het vakgebied.
De bedrijfstak is goed voor 10 procent van het bruto binnenlands product en biedt werk aan bijna 270.000 mensen. ,,Dat toont aan dat facility management een belangrijke speler is binnen de Nederlandse economie,” stelt voorzitter Natalie Hofman van FMN. ,,Ik herken ook het gevoel in de markt dat het beter gaat.”
Als de huur- en leaseomzet van commercieel vastgoed niet wordt meegerekend groeide de markt van externe aanbieders licht tot een omvang van 32,4 miljard euro in 2015, nog altijd 5 procent van het BBP. De grootste omzetstijging was te zien in beveiliging (+5,2 procent), technisch beheer en onderhoud (+4,2 procent) en document services (+4,1 procent). De marktomzet daalde bij textielverzorging (-4,6 procent), contractcatering (-4,1 procent) en wagenparkbeheer (-0,6 procent), met 9,9 miljard nog altijd het grootste onderdeel van de facilitaire markt. Schoonmaak, groenservice en afvalmanagement worden het meest uitbesteed door facility managers, blijkt uit het onderzoek.
Volgens onderzoeker Joke Veenstra van Twynstra Gudde tonen de cijfers aan dat de crisis voorbij is. ,,Het vertrouwen in de markt is toegenomen,” zegt ze. ,,Dat zie je in de eerste plaats aan de gestegen omvang van de markt, maar zie je ook terug in de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de markt voor 2017. Kostenmanagement stond in alle voorgaande edities van het onderzoek op nummer één, maar staat dit jaar op nummer drie,” legt ze uit.
Efficiënt omgaan met kosten en middelen is volgens facility managers nog steeds een belangrijk onderdeel van hun vak – met name in de zorg en het bedrijfsleven -, maar het eendimensionale denken in kosten heeft plaatsgemaakt voor een breder perspectief. Kostenmanagement is tegenwoordig onderdeel van een zogeheten Triple Bottom Line, waarbij een balans gezocht wordt tussen sociale-, milieu- en economische aspecten. ,,Het economisch model is structureel veranderd. Kostenbesparing is meer een grondhouding geworden in plaats van het hoogste doel,” zegt Veenstra.
Dat is terug te zien in de cijfers. In 2016 had slechts 34 procent van de facilitaire organisaties een besparingsdoelstelling. Dat is een halvering ten opzichte van het marktonderzoek van 2014, toen het nog 67 procent was. Ook de besparingsdoelstelling is lager: gemiddeld 7,5 procent kostenbesparing in 2016 tegenover 9,4 procent in 2014.
De belangrijkste trend voor dit jaar is de inzet van nieuwe technologie, geeft 41 procent van de ondervraagden in het onderzoek aan. Volgens veel trendwatchers en economen staat de wereld aan de vooravond van de vierde industriële revolutie en is de nieuwe digitale technologie de volgende stap in het rijtje van stoommachine, verbrandingsmotor/elektriciteit en computer. In de zogeheten industrie 4.0 gaat het over snelheid, digitale verbindingen en de continue uitwisseling van data tussen mensen, mens en machine en machines onderling.
,,De impact van nieuwe technologieën wordt steeds beter en sneller zichtbaar wordt in de wereld om ons heen. Zowel privé als op het werk. Facility managers maar ook facilitaire aanbieders staan daarbij voor de uitdaging om toekomstbeelden over de toepassing van technologie te vertalen naar concrete investeringsbeslissingen, voordat een concurrent of nieuwe toetreder op de facilitaire markt dat met succes doet,” stelt Veenstra.
In de facilitaire markt wordt het Internet of Things als belangrijkste technologie gezien. Door objecten en apparaten uit te rusten met slimme sensoren en software kunnen gebouwen beter, slimmer en efficiënter gebruikt worden. Op nummer twee komt de inzet van mobiele technologie via smartphone, tablets en andere mobiele devices, gevolgd door de inzet en analyse van big data en cloud computing. De artificial intelligence (AI) en de inzet van robots zien de ondervraagden als de op twee- en drie na belangrijkste ontwikkelingen voor 2020.
De combinatie van deze technologieën levert fraaie praktijkvoorbeelden op. Zo zijn er bedrijven die via sensoren data over gebouwen verzamelen en analyseren, waardoor het binnenklimaat beter afgestemd kan worden op de wensen van werknemers. Het resultaat is een gezonder werkklimaat tegen lagere energiekosten. Een ander bedrijf zet expertise op gebied van voeding, wetenschap en technologie in om gepersonaliseerde voeding mogelijk te maken. Ook zijn er partijen die robots inzetten om – delen van – taken te verrichten die voorheen volledig door de mens werden verricht, zoals het metselen van bakstenen muren. Twynstra Gudde en FMN verwachten dat robots in de facilitaire management markt vaker ingezet gaan worden.
De op één na belangrijkste trend in de markt is wend- en weerbaarheid. Onder facility managers is dat zelfs de nummer één in 2017. Een van de belangrijkste vragen is hoe de facilitaire markt zich aanpast in een wereld waar de snelst groeiende bedrijven niet meer de maak- en bouwbedrijven zijn, maar technologie- en internetondernemingen? ,,De veranderingen volgen elkaar zo snel op dat degene die vast probeert te houden aan het oude met uitsterven wordt bedreigd,” zegt Veenstra. Ook Hofman vindt de hoge positie van deze trend logisch. ,,Je moet als organisatie snel kunnen schakelen en snel en wendbaar kunnen inspelen op veranderingen. Het op orde hebben van je facilitaire organisatie is daarin de sleutel.”
Het rapport beschrijft hoe in de markt steeds vaker lean, behendig en flexibel wordt samengewerkt in multidisciplinaire teams.
In de belangrijkste trends voor 2020 staat de circulaire economie op nummer drie. Daarbij gaat het niet alleen om hergebruik van afval als grondstof of energiebesparing, maar bijvoorbeeld ook over de huur of lease van producten die hergebruikt of gerepareerd kunnen worden en na gebruik teruggaan naar de eigenaar. Kortom: het gaat om meer dan een vergadertafel van sloophout. Belangrijk zijn ook de samenwerking met een organisatie als MVO Nederland en het inpassen van duurzame en circulaire doelstellingen in de dagelijkse praktijk.
Het onderzoek onderstreept dat facility management een belangrijk vakgebied is. Hofman: ,,Voor CEO’s is gebouwbeheer de tweede grootste kostenpost na personeel, maar facility management is meer dan dat. Het is ook investeren in veiligheid, gezondheid, productiviteit, tevredenheid en klantbeleving. Schoner dan schoon kan het niet worden. Het gaat over meer dan alleen kosten. Je merkt nu ook dat facility management niet meer volgend is op de core business, maar als strategisch vakgebied vroeger in processen wordt betrokken. Werkplekken en gebouwen worden steeds relevanter voor medewerkers in hun afweging of ze ergens wel of niet willen werken. Daar speelt het vakgebied een belangrijke rol in.”
Volgens haar helpt dit rapport ook om het vakgebied zowel maatschappelijk als binnen organisaties beter te positioneren. ,,De rol van de facility manager verandert en hij krijgt nu echt de kans om in een vroeger stadium bij huisvestingsplannen en investeringsbeslissingen betrokken te worden,” aldus Hofman.
