PvdA-coryfeeën zijn niet aanwezig, deze maandagavond in Paard van Troje in Den Haag. De enige bekende PvdA’er die de moeite heeft genomen naar Lodewijk Asscher te komen luisteren is Sander Terphuis. Het publiek is gemengd: zowel jonge als oude PvdA’ers en niet-PvdA’ers zijn aanwezig bij Haagsch College, een collegereeks in de Hofstad over uiteenlopende politiek-relevante thema’s. De debatleiding bestaat uit twee NOS-journalisten: Xander van der Wulp en Vincent Rietbergen. Vandaag komt vicepremier en PvdA-lijsttrekker Asscher spreken over het populisme.
Er is iets vreemds aan de hand. Haagsch College gaat volgens de website over het verspreiden van kennis. Asscher is een gepromoveerd wetenschapper. Hij was ooit universitair docent informatierecht. Deze avond gaat hij de zaal onderhouden over de oorzaken van het populisme. Op basis van welke opleiding of expertise hij dat precies doet is niet helemaal duidelijk. Zo ontstaat een hele nieuwe vorm van feitenvrije politiek: de mening van Asscher over wat de oorzaken van populisme zouden kunnen zijn in de vorm van iets wat is bedoeld als een feitenrijk college.
De verklaring van het populisme is volgens Asscher hoe we communiceren. Er bestaan veel getallen over het kabinetsbeleid. Er is meer vertrouwen, er is meer economische groei en het aantal werklozen neemt af. Deze cijfers boeien mensen niet en worden niet door mensen bij de koffieautomaat besproken. Voor mensen met een baan maakt het niet uit dat de werkgelegenheid is toegenomen en als je geen baan hebt, heb je er ook weinig aan omdat je nog steeds geen baan hebt. Het gaat volgens Asscher dan ook niet om cijfers, maar om beelden.
Asscher denkt dat Nederlanders zich de vrouw kunnen herinneren die in het dorpje Oranje voor de auto van staatssecretaris Klaas Dijkhoff ging staan om te protesteren tegen een asielzoekerscentrum. Ze werd door een beveiliger weggetrokken en raakte gewond. Mensen kunnen zich ook nog herinneren dat de V&D failliet ging en dat 10.000 mensen op straat stonden. Deze beelden staan wel in ons geheugen gegrift en zijn een gespreksonderwerp, denkt Asscher. Het gaat dus om beelden en niet om abstracte cijfers.
Asscher probeert in het hoofd van een stukadoor te kijken en krijgt nu via deze weg allerlei beelden door. Je baan is tegenwoordig onzeker, je moet langer werken maar van je pensioen kun je ook niet erg zeker zijn. De lagere middenklasse heeft niet geprofiteerd van de globalisering, weet Asscher uit de cijfers. Ze hebben vooral meer last gekregen van onzekerheid en in veel banen kwam er meer concurrentie. Asscher komt met het inmiddels wat afgesleten voorbeeld van de vrachtwagenchauffeur die wordt weggeconcurreerd door Oost-Europeanen.
Maar er is ook onvrede over migratie, doceert Asscher. Ook nu krijgt hij weer beelden door. Er zijn incidenten in asielzoekerscentra waar vrouwen en homo’s moesten worden verplaatst naar elders vanwege de veiligheid. De vraag hoe dat straks in de samenleving goed moet gaan is volgens Asscher terecht. Maar vragen over Zwarte Piet en etnisch profileren zijn dat volgens hem eveneens. De tijd dat Nederlanders maar één kleur hadden is voorbij.
Zo komt Asscher bij twee beloftes. Hij wil een sterke overheid die mensen zekerheid geeft en hen beschermt. Er volgt een lang verhaal waarom de VVD het omgekeerde doet. Ook wil Asscher geen zondebokpolitiek maar in plaats daarvan gezamenlijke trots voor het Nederland dat van ons allemaal is. Hij noemt het “een inclusieve trots die aanstekelijk is en Nederland kan binden en sterker kan maken.” Er zijn veel kritische vragen te stellen over deze twee beloftes, maar die komen er niet. Dat is voor een college namelijk veel te inhoudelijk.
We krijgen een filmpje te zien waarin Rutte zich zorgen maakt over de kerst. Dit nepnieuws van De Telegraaf was aanleiding voor een serieus commentaar van de premier bij de NOS. Asscher wil er graag over kwijt dat de VVD CAO’s niet meer algemeen verbindend wil verklaren. Daarin is geregeld dat iedereen vrij is met kerst. Asscher: “Rutte had moeten zeggen: Red de kerst, stem geen VVD.” Het grapje komt Asscher op kritiek van een PvdA-lid te staan. De vrouw wil weten of dit echt een belangrijk thema is en vraagt zich af wat het eigen PvdA-verhaal is. Ze hoort dat verhaal niet.
Nu dreigt de avond alsnog inhoudelijk interessant te worden, maar de NOS-journalisten grijpen in. Zij hebben allerlei andere vragen. Het merendeel gaat niet over de inhoud. Wil de PvdA fuseren met andere linkse partijen? Houdt Asscher van schaatsen? Wil hij liever Klaver-1 dan Rutte-3? Heeft hij Zondag met Lubach gezien? Is het nog wel leuk in de ministerraad? Hoe was het om te zingen op Lowlands? Gaan we zijn gezin in de campagne zien? Waarom valt Asscher Rutte aan na de lange samenwerking? Hoeveel zetels wil Asscher halen? Wie sluit hij uit? Wat vindt hij van Van der Steur?
Niemand in de zaal heeft een persoonlijke vraag voor Asscher. Zou het kunnen dat de zaal liever spreekt over zijn standpunten of de vraag of die meer zijn dan oppervlakkige leuzen? Het ANP schrijft na afloop een stukje. Daarin staan allerlei verwijten van Asscher aan Rutte, maar de PvdA-visie komt er niet in terug. Het ANP vindt die even onbelangrijk als de debatleiders. Een vrouw uit het publiek zegt aan het einde van de lezing dat ze het een goed verhaal vond. De debatleider grapt dat mensen die dat zeggen daar vaak voor zijn ingehuurd.
Je hoeft geen paragnost te zijn om te voorspellen dat Asscher deze verkiezingen gaat verliezen. Deze avond zien we waarom: niemand is nog geïnteresseerd in waar hij inhoudelijk voor staat. Ten minste, het publiek misschien wel, maar de journalistiek zeker niet.
