Of je nu PVV of PvdA stemt: het is niet moeilijk veel problemen te zien in de Haagse Schilderswijk. Dit is dan ook de minst logische plek om een avond te houden over democratische vernieuwing. Dit is immers het minst urgente probleem wat dit deel van Nederland aan zijn hoofd heeft. De vraag is woensdagavond of de democratie nog wel functioneert of dat dit “onderdeel [is] van een achterhaald Europees wereldbeeld”? Aan bombastische vragen dus geen gebrek, hier in Pakhuis de Règâh, een soort multifunctioneel debatcentrum.
We kijken eerst naar een documentaire over democratische vernieuwing in onder andere IJsland en Italië. Dan komt Jan Dijkgraaf, de lijsttrekker van GeenPeil: de partij waarvan de Kamerleden als “levende stemkastjes” gaan stemmen zoals de leden dat hebben bepaald. De organisatoren zien GeenPeil kennelijk als een democratische vernieuwer die op één lijn staat met de IJslandse Piratenpartij en Beppe Grillo’s Vijfsterrenbeweging die uitgebreid in de documentaire voorkomen. Er is maar één klein verschil: GeenPeil is nog niet verkozen en het lijkt erop dat dat sowieso niet gebeurt.
Volgens een van de organisatoren moet deze avond dialoog centraal staan en dus gaan we in een kring zitten. Jan Dijkgraaf houdt een verhaal over het Oekraïne-referendum: iedereen wist altijd al dat de uitslag niet zou worden gerespecteerd. Een man in het publiek wil weten wat Dijkgraaf ervan vindt dat 27 andere lidstaten het verdrag wél hebben ondertekend. Dijkgraaf meldt op geïrriteerde toon dat vragen aan het einde gesteld moeten worden. Opvallend voor een partijleider van een club die ontzettend democratisch is en het volk weer een stem gaat geven.
Dan grijpt een dialoogmevrouw in want dit kritische gedoe is de bedoeling niet. Dijkgraaf mag verder vertellen. We leren dat Kamerleden de regering niet controleren. Dijkgraaf vergeet te vertellen waarom dit zo zou zijn en wat GeenPeil anders gaat doen, behalve dat hij met een camera op zijn hoofd door het Kamergebouw gaat lopen. Dijkgraaf meldt zonder onderbouwing dat politici de burger dom vinden. De kritiek dat wellicht neonazi’s of jihadisten GeenPeil overnemen wuift hij weg met een beroep op het verdrag voor de rechten van de mens. Daar houdt GeenPeil zich aan.
Er volgen nogal wat kritische vragen: over debatten, stemmingen, het online systeem en regeren. Dijkgraaf heeft op alle vragen een prompt antwoord. Hij antwoordt zo gretig dat hij de vragenstellers regelmatig al onderbreekt voordat ze zijn uitgesproken. Hij meldt dat hij iedereen die hem op Twitter te veel energie kost op negeren zet. De manier waarop Dijkgraaf erbij kijkt is onbekend, want hij zit naast een grote witte lamp, waardoor hij zelf in een enorme schaduw zit.
Een man in het publiek constateert dat kiezers Dijkgraaf maar moeten geloven dat hij straks al zijn beloftes gaat nakomen. Daar is Dijkgraaf het mee eens. Om geloofwaardig te zijn, zou de gemiddelde voorlichter iets adviseren als: practice what you preach. Dijkgraaf meldt talloze malen dat de leden het bij GeenPeil voor het zeggen hebben, maar hoe dat zit als leden voorstellen tegen de mensenrechten steunen blijft onduidelijk, wat Dijkgraafs luisterende houding te maken heeft met het negeren van twitteraars met wie hij het oneens is is vaag, en hoeveel geduld Dijkgraaf heeft met kritische burgers die hij niet kan laten uitpraten is al helemaal een raadsel.
De aanwezigen worden wederom gemaand met elkaar in dialoog te gaan. Dit maakt het stellen van verdere kritische vragen onmogelijk. Een onbekende vrouw moedigt ons aan om constructieve vragen te stellen en niet alleen te kijken naar de tekortkomingen: wat zou GeenPeil ons kunnen bieden? Een paar minuten later zegt ze zelf op de kieslijst van GeenPeil te staan. Of dit het vertrouwen in de transparantie van de nieuwe partij doet toenemen is onzeker, maar we krijgen de garantie dat de kandidaten allemaal het vertrouwen van partijvoorzitter Bart Nijman hebben gewonnen.
De opkomst van deze avond – 32 personen inclusief drie GeenPeil-kandidaten, twee organisatoren, een ambtenaar en uw verslaggever – doet vermoeden dat velen nog niet helemaal overtuigd zijn. Zou dat misschien komen omdat de crisis in de democratie – waar hier zo gretig aan wordt gerefereerd – helemaal niet bestaat? Dijkgraaf meldt dat GeenPeil al 3.200 leden heeft, maar voor één zetel zijn zo’n 60.000 stemmen nodig.
Mocht het misgaan, dan is er toch goed nieuws. Dijkgraaf kondigt aan dat GeenPeil ook mee gaat doen aan de verkiezingen voor Europa en de gemeente. Een hele geruststelling.
