TV-programma Rambam deed de afgelopen weken ‘onderzoek’ naar Russisch nepnieuws in Nederland. Men ging undercover de betrokken partijen van het nee-kamp van het Oekraïnereferendum benaderen en boden zich aan als columnist of medewerker en probeerden mensen verklaringen te ontlokken. Ze hebben die gesprekken getaped. Zo ook de website www.deburgers.nu, die door ondergetekende en een paar anderen vorige jaar is gemaakt in aanloop naar het Oekraïnereferendum. De referendumcommissie heeft deze website subsidie verstrekt om campagne te voeren voor het nee-kamp.
Vrijwel direct na het referendum is de website inactief geworden. Tot vorige week ene ‘Albert van Liebergen’ belde’ met het aanbod om de website van De Burgers in aanloop naar de verkiezingen weer te activeren. Ik zag daar eerst het nut niet van in, maar als iemand stukjes wil schrijven, dan mag dat. Ik lag plat met een hernia en zat onder de morfine – nu nog steeds trouwens – en vond het best. ‘Albert’ vond het Oekraïne-referendum nog steeds actueel voor de komende verkiezingen. Ik was daar minder van overtuigd, maar goed, als iemand wat wil schrijven, waarom niet? Hij kreeg een inlog en ‘Albert’ publiceerde zijn eerste stukje. Een slap stukje, maar alle begin is moeilijk, soit…
‘Albert’ zaagde over de telefoon door over een Oekraiens dreigfilmpje waarvan wij vorig jaar op goede gronden stelden dat het geen nepfilmpje was. Albert vroeg naar de bron en waarom we dat gepubliceerd hadden. De bron gaf ik natuurlijk niet. De context van ons motief moge duidelijk zijn: in de campagne zijn er talloze bedreigingen richting het nee-kamp geweest vanuit Oekraïne. Iedereen die toen actief de nee-campagne heeft gevoerd heeft de meest bizarre dingen meegemaakt, zeker de initiatiefnemers. Wat betreft DeBurgers.nu: die is ‘slechts’ tweemaal gehackt vanuit Oekraïne. Bedreigingen bleven ons bespaard. Maar dat filmpje paste allereerst gewoon in een rij hele serieuze bedreigingen.
Daarnaast vonden wij destijds dat andere verklaringsmodellen en scenario’s voor dat filmpje met minder goed bewijs kwamen dan onze bronnen. Botweg de Russen de schuld geven, zoals Bellingcat bijvoorbeeld deed, op basis van hun beruchte luiestoelmethode slaat nergens op. En bovendien zijn de financiers van Bellingcat ook niet objectief, maar gewoon ‘geopolitiek belanghebbende’, om maar even een eufemistische term te gebruiken. Onze bronnen droegen goede gronden aan om te stellen dat het filmpje wel echt was. In het artikel hebben we dat vermeld met de formule “grenzend aan keihard bewijs”. Met andere woorden: wij besloten dat het om meerdere redenen heel geloofwaardig was dat het filmpje afkomstig zou zijn van Oekraïense neonazi’s die Baudet en anderen wilden intimideren en bedreigen.
Als nieuwe website probeer je aantrekkelijke artikelen te schrijven en een beetje lawaai en reuring te creëren. En dat was ook de strekking van wat ik tegen ‘Albert’ zei: uiteindelijk moet je een knoop doorhakken en je artikel met een beetje reuring publiceren. Met een hele kleine slag om de arm hebben we vorig jaar destijds gesteld dat het filmpje echt was en, tenzij er nu ineens hele nieuwe informatie is, is dat nog steeds het geval. Bellingcat-onzin verandert dat zeker niet.
Het belangrijkste is: ik til er niet zwaar aan. Als er echt goede info boven tafel komt waaruit blijkt dat het filmpje van een jaar oud toch nep is, dan ga ik dat aanpassen. Mijn ziel en zaligheid is niet aan dat stuk verbonden. Dat was ook mijn houding richting ‘Albert’. Achteraf gezien probeerde hij mij een houding te ontlokken die ik niet had, bemoeilijkt door zijn slechte verstaanbaarheid. Mij kan de waarheid wel schelen, maar niet of die waarheid links of rechts is. Het filmpje verscheen eenvoudigweg op Youtube en het ja-kamp gaf direct al Poetin de schuld. Dan is het toch eenvoudigweg onze plicht om bij onze bronnen in Oekraïne ook een en ander te checken. We werden nota bene gesubsidieerd om campagne te voeren voor het nee-kamp. En als dan inderdaad het tegendeel blijkt, bericht je daarover. Nogmaals: mijn ziel en zaligheid is er niet mee verbonden.
Maar gisteren belde Lars Gierveld van Rambam. Tot gisteren kende ik geen van beide wegens een jarenlang gebrek aan belangstelling voor de NPO. Punt is: hij had dezelfde zeikstem als ‘Albert’. Mij ging langzaam een lampje branden. En hij was bezig om een grooooot complot te ontmaskeren. Namelijk dat wij ons niet aan DE feiten en DE waarheid hielden.
Wij deden volgens hem aan nepnieuws, namen het met de waarheid en feiten niet nauw, “want Bellingcat had al gezegd dat…” En er stonden zoveel stukken op deburgers.nu die het met de waarheid niet nauw zouden nemen. Of wij wel onze bronnen checkten, etcetera etcetera. (Dingen waar ik het met ‘Albert’ amper over had gehad] Zoveel beschuldigingen ineens, Lars ging echt helemaal los.
Het lastigste is om bij zulke mensen serieus te blijven. Want dan ga ik namelijk in platgronings verder.
Ik antwoordde: beste Lars, als je commentaar hebt op nog meer stukken, zou je me die dan kunnen noemen? Dat kon Lars niet. Ik heb Lars uitgenodigd om alle bronnen op onze website waar hij aan twijfelt op de mail te zetten. Dan zal ik hem daarop antwoorden. Ook dat wilde hij niet. Ik heb de boodschap echt vijf keer moeten herhalen. Maar toch bleef onze website volgens hem volstaan met leugens. En toch bleef hij enkel en alleen met dat filmpje aankomen.
Wij deden goed onderzoek, hebben dagenlang met onze bronnen in Oekraïne heen en weer gemaild, en daarna het besluit genomen om hen te geloven. Dan maak je vervolgens een leuk verhaal, zet het leuk neer en publiceert dat als artikel. Dit zijn journalistieke basisstramienen. Maar als je dit tegen een zelfverklaarde undercoverjournalist zegt die je op voorhand vijandig is gezind worden zulke uitlatingen verdraaid tot een loopje nemen met de waarheid. De week daarvoor had immers vrijwilliger ‘Albert’ geprobeerd mij uitspraken te ontlokken op basis van zijn vraag hoe de artikelen eruit moesten zien. En ik heb hem geantwoord dat artikelen wel leuk geschreven moesten worden. Een artikel moet de lezer prikkelen dus je moet er een beetje stevig in gaan – zoiets heb ik gezegd. Dat lijkt mij evident wanneer je richting de kamerverkiezingen wilt gaan bloggen. Maar ik zei dat met name omdat zijn zeikstem niet direct van besef liet blijken dat ‘Albert’ scherpe en prikkelende stukken kon schrijven, wat ie inderdaad niet kon.
De wijze waarop dit soort journalisten met hun ‘werk’ bezig zijn en alleen datgene horen wat ze willen horen, gaat alle betamelijkheid voorbij. Ze zijn een plaag voor de burgers aan het worden. Het wordt tijd dat het beroemde boek van Udo Ulfkotte een Nederlandse pendant krijgt: waar zijn onze journalisten in vredesnaam mee bezig!?
