Vorige week werd Tweede Kamerlid Ybeltje Berckmoes (VVD) in het politieke licht gekatapulteerd. Zij stelde tegenover een journalist van BNR dat de immigratie van jonge mannen uit het Midden-Oosten gestopt dient te worden. Ophef volgde, zij werd publiekelijk door partijleider Zijlstra terechtgewezen. Haar uitspraken zouden verklaren waarom ze niet meer op de lijst staat. Columnist Jos Heymans schreef dat niemand ooit van Ybeltje gehoord had, om daarmee te onderstrepen wat voor onbeduidend politiek figuur ze eigenlijk is. Belangrijker is de insinuatie dat ze nog even kort voor het einde van haar politieke leven in de Tweede Kamer in de publiciteit wil komen. Het leidde tot ver over de Nederlandse grens tot aandacht.
Een reconstructie van het gebeurde lijkt op zijn plaats. In welke hoedanigheid deed mevrouw Berckmoes haar uitspraken? Of waar? Wat is haar positie eigenlijk binnen de VVD?
Op 9 Februari is er op uitnodiging van de Commissie Buitenlandse Handel/Ontwikkelingssamenwerking een discussie met als hoofdspreker Mevrouw Kaag, speciaal gezant voor Libanon voor de Verenigde Naties. Het onderwerp is “vrouwen in de MENA-regio en hun rol in vredesbesprekingen, democratiseringsprocessen en burgerrechten”. Aansluitend is er mogelijkheid tot discussie. Vanuit haar positie als Tweede Kamerlid is mevrouw Berckmoes uitgenodigd. Binnen die discussie plaatst zij haar opmerkingen.
De aanwezige BNR-journalist hoort spreken over Eurabië, zo stelt Berckmoes. Deze term wordt gebruikt ter aanduiding van de groeiende invloed van islam op Europa en de mogelijke opname van de Europese cultuur in de Arabische, dan wel islamitische cultuur. In die zin wordt de term al jaren gebruikt. In Nederland wordt deze term door journalisten en politici gekoppeld aan Wilders. Kwalijk is nu dat in het oorspronkelijke BNR-artikel én interview niets van die context is terug te vinden. Wel terug te vinden is het eigen initiatief om een quote te pakken van een scheidend Kamerlid.
Berckmoes staat achter de door haar zelf gedane uitspraken. Net als 54% van de VVD stemmers overigens. Ze kent de ontwikkelingen vanuit haar eigen ervaring binnen de NAVO en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De ontwikkeling waarbij jonge mannen uit de Midden Oosten en Noord-Afrika regio (MENA) zich steeds afkeriger opstellen van de cultuur waarin zij opgroeien. Daarmee belemmeren zij vrouwenemancipatie, raken hier gefrustreerd en wat dies meer zij. Het is hier dat Berckmoes sterk tegen ageert. Vrijwel niets komt daarvan terug in de quotes en het gepubliceerde deel van het interview.
Kwalijk is eveneens dat haar politiek leider Berckmoes vervolgens en plein publicterecht wijst. “De wijze waarop zij dit zegt, verklaart waarom ze niet op de lijst staat.”, aldus Zijlstra. Nee, dat Berckmoes al voor juni 2016 zelf aangaf niet meer op de lijst te willen, verklaart waarom ze niet meer op de lijst staat. Zijlstra had haar kunnen verdedigen, hij lijkt immers hetzelfde te vinden als hij zegt “Maar de manier waarop zij dit zegt,”. Het lijkt daarmee om de vermaarde ‘toon’ van de boodschap te gaan, niet om de boodschap zelf.
Dat dubbele frame, de houding van Zijlstra én de contextloze quote van de journalist van BNR, maakt dat Heymans een volgende stap kan zetten. Namelijk wat haar positie binnen de VVD nu wel eigenlijk is? Wie is deze nobody, deze backbencher van het jaar? Dat mevrouw Berckmoes haar portefeuille al verkleind zag omdat ze reguliere onderwerpen niet volgens de partijlijn wilde agenderen is Heymans kennelijk ontgaan. Zij is dus al actief door de kadaverdiscipline in haar mogelijkheden beperkt, zoals het Algemeen Dagblad dit noemt. Ongetwijfeld zal ze zelf, mocht ze dat ooit doen, daar meer over kunnen vertellen.
Daarmee is Berckmoes niet de eerste, of laatste, VVD’er die onder de knoet van de kadaverdiscipline valt. Herinnert u zich het pijnlijke gezicht van Hennis bij de stemming over de weigerambtenaar? Herinnert u zich waarom Taverne en Elias niet meer op de kieslijst staan?
Door Berckmoes als backbencher te positioneren die nog even wil scoren, vergaloppeert Heymans zich toch wat. Zeker, Berckmoes is een backbencher. Getuige de kadaverdiscipline mag dat tegenwoordig eerder een eretitel heten, dan dat het dient als predikaat voor een politieke non-valeur.
Dat Berckmoes nu voor een snelle quote geslachtofferd wordt aan het einde van haar politieke bestaan is inderdaad ‘ontluisterend’, om Heymans te quoten. Het is ontluisterend dat Zijlstra haar de toon verwijt. Hij denkt kennelijk hetzelfde, maar heeft niet de politieke wil, of moed, het ook zo te zeggen. Het is ontluisterend dat de journalist van BNR een snelle quote haalt zonder context. Het is ontluisterend dat Berckmoes al ver voor deze affaire slachtoffer is geworden van de kadaverdiscipline van de VVD. Het is ontluisterend dat dergelijke zaken niet nader gewogen worden alvorens te concluderen over Berckmoes als Kamerlid, daarmee als persoon.
Mevrouw Berckmoes mag de bekendheid in zijn gekatapulteerd, dat komt voornamelijk door het frame waarin zij geplaatst is. Een commissie bijeenkomst in een zaaltje om 11.30, een journalist die zelf het contact zoekt, vervolgens contextloos een stuk maakt, een partijleider die erin meegaat, én een Kamerlid dat zelf al de keuze maakte om met het circus te stoppen. Wie zoekt er hier eigenlijk publiciteit?
