Bij binnenkomst krijgt iedereen een glas prosecco, maandagavond in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Deze avond staat de vraag centraal hoe parlementaire journalistiek eruit zou moeten zien in tijden van de Tweede Kamerverkiezingen. Hoe kan dat op een spannende en informatieve manier? De organisatie vertelt vooraf alvast dat de journalistiek in ieder geval anders moet dan in 2012, toen alle media in het frame trapten dat er een tweestrijd tussen Mark Rutte en Diederik Samsom was. Dit was “fnuikend voor het vertrouwen van veel kiezers in de politiek.”
Hoe de organisatoren dit precies te weten zijn gekomen is niet duidelijk, net als de reden voor de prosecco. Is er iets te vieren? Gaat het zo goed met de parlementaire journalistiek? Daar blijkt geen sprake van: deze avond klinkt als een maatschappelijk betrokken evenement, maar is in werkelijkheid een incestueus verjaardagsfeestje van Tertium, een consultancy-bedrijf wat onzinnige cocreatie-projecten uitvoert. Zo praten ze met burgers van Weesp over een aanstaande gemeentefusie, leren we. Het bedrijf bestaat vijf jaar. Proost.
We gaan vandaag “een complex maatschappelijk vraagstuk” bespreken, horen we de moderator zeggen. Dat doet Tertium altijd. Vier experts laten hun licht schijnen op journalistiek rond de verkiezingen. Na hun praatjes gaan we met de hele zaal ideeën opschrijven over de kwesties die de experts aan de orde hebben gesteld. Dan kiezen de experts de beste ideeën uit. Zo redden we vanavond als het ware de journalistiek. Zo is meteen de eerste les duidelijk. Als je je druk maakt over de toekomst van de journalistiek: wordt geen journalist, maar consultant.
Eerst komt Sjoerd de Jong vertellen over nepnieuws. Hij is de ombudsman van NRC. Hij wil weten hoe we nepnieuws van echt nieuws kunnen onderscheiden. Hij laat zien dat NRC de uitspraken van Geert Wilders bij Rick Nieman over het koranverbod op verschillende manieren presenteerde en dat die allemaal deels onjuist zijn. Daarom wil Sjoerd weten hoe je kunt voorkomen dat nieuws nepnieuws wordt. De zaal denkt hevig na en komt tot twee oplossingen, namelijk dat journalisten hun bronnen moeten nabellen en dat nieuws in de juiste context moet worden geplaatst.
Annemarie Walter is onderzoeker in Nottingham en speciaal voor deze gelegenheid langsgekomen om over een ander urgent probleem te praten: negatieve campagnevoering. Er is veel te doen over de toon van het debat, weet Annemarie, die fragmenten laat zien waarin Geert Wilders en Mark Rutte tegen elkaar roepen dat ze normaal moeten doen. Annemarie denkt dat dit soort persoonlijke verhalen de inhoud van de politiek verdringen. De beste gedachtenspinsels uit de zaal die dit probleem gaan oplossen zijn dat parlementaire journalisten een relevante opleiding moeten hebben (politicologie!) en dat politici onderling een morele code moeten afspreken.
Luuc Brans en Anne van de Wetering maken een podcast met gepraat over politiek. Vanavond maken zij zich druk over narratieven. We leren dat media onbewust narratieven – in gewoon Nederlands: verhalen – de wereld in brengen die “machtsstructuren bestendigen en reproduceren”. Dat is heel slecht en journalisten zijn zich daar onvoldoende van bewust. Zo leren we dat de NOS mensen bang maakt met het narratief dat er een aanslag in Nederland kan plaatsvinden. De zaal komt wederom met oplossingen: journalisten moeten verplicht op filosofieles en op redacties moet er met filosofen gepraat worden om “het narratief te ontleden”.
Dan komt Marc Josten van Argos vertellen dat er veel kutjournalistiek is. We zien Bart Nijman van GeenStijl in een filmpje zeggen dat hij het leuk vond te proberen een referendum over het Oekraïne-verdrag te houden. Talkshows hebben tegenwoordig een preview-meter, weet Marc, die vervolgens meldt dat al dit soort ontwikkelingen ervoor hebben gezorgd dat Trump aan de macht is gekomen. Hij wil weten hoe “deze opmars der bullshitters” te keren. Dat kan – volgens de slimste ideeën uit de zaal – door betere research, het vergeten van deadlines, het mobiliseren van wetenschappers om stelling te nemen en meer diverse redacties.
Aan het einde van de avond komt oud-hoofdredacteur van Trouw en Vrij Nederland Frits van Exter op het podium. We leren dat hij het niet nodig vond om deze avond te organiseren. Toch vindt hij dat deze voorstellen onder de aandacht van de hoofdredacties moeten worden gebracht.
Zo ziet u maar hoe consultants de journalistiek redden. Hoera!
