Dat veel Nederlandse universiteiten eenzijdig politiek gekleurd zijn, is genoegzaam bekend, maar dat het zogenaamde ‘rectorencollege, waarin alle Nederlandse universiteiten vertegenwoordigd zijn’, ons met een duidelijke politieke voorkeur toespreekt, is schokkend te noemen. In een brief van het rectorencollege die vorige week in NRC Handelsblad gepubliceerd werd, is op minimaal vier plekken een duidelijke politieke kleur te ontwaren: anti-populistisch, anti-Trump, en voor een ruimhartige opvang van vluchtelingen.
Het eerste teken aan de wand is de opmerking dat “de versterking van populistische partijen” (sic) in Europa de vrije wetenschap raakt. Een merkwaardige opvatting aangezien geen enkele ‘populistische partij’ zich tegen de vrijheid der wetenschap heeft uitgesproken. Het begrip ‘populisme’ is wetenschappelijk gezien overigens problematisch, telkens als men er meer dan alleen een ‘beroepen op het volk’ van wil maken. En het wordt, zoals iedereen weet, meestal in negatieve zin gehanteerd. Zo ook in de brief van de rectoren.
Vervolgens menen de rectoren dat het “inreisverbod van de regering-Trump” de vrije wetenschap aantast. Wetenschappers uit de betreffende moslimlanden zullen er inderdaad de dupe van zijn, mits het doorgaat en voor zolang het geldt. Maar door je als rectorencollege tegen zo’n decreet uit te spreken, wat door 55% van de Amerikaanse bevolking gesteund wordt, spreek je je politiek eenzijdig gekleurd uit, en dat is niet de taak van een wetenschappelijk bestuursorgaan. Overigens is een beroep daarbij op onafhankelijke rechtspraak niet erg sterk (je voelt het verweer al aankomen), daar die in de VS, zoals bekend, sterk met de politiek verweven is. En zelfs in Nederland, zoals bijvoorbeeld Jelte Wiersma onlangs in de Elsevier uiteen zette. Met andere woorden, migratie kan wettelijk op allerlei manieren aan banden gelegd worden, ‘discriminerend’, en dat gebeurt eigenlijk al sinds er grenzen in de wereld zijn.
Even later menen de rectoren het volgende: “Ook het dreigement van president Trump per tweet aan de Universiteit van Berkeley om hun financiering in te trekken, toen een bijeenkomst op de universiteit met een spreker uit ‘het Trump-kamp’ twee weken geleden om veiligheidsredenen moest worden afgezegd, leidt tot groeiende zorg.”
Deze laatste opmerking is ronduit walgelijk. Niet het feit dat Berkeley de anti-fascisten hun gang liet gaan en ook daarna nog weigerde zich zonder voorbehoud uit te spreken voor de vrijheid van meningsuiting, baarde de Nederlandse rectoren zorgen, maar de reactie van Trump, die meende dat zo’n universiteit misschien geen overheidsfinanciering meer verdient. Wellicht moet, zeker na deze brief, de financiering van Nederlandse universiteiten ook eens onder de loep genomen worden en aan aanvullende voorwaarden worden verbonden.
Als laatste komt er tot ‘vreugde’ van de rectoren nu steeds meer ‘verzet’. Onder andere doordat zij zich ‘uitspreken’ (dat hadden ze dus beter niet kunnen doen), en door de Stichting voor Vluchteling-Studenten te steunen. Nu lijkt dat een prima stichting te zijn met lovenswaardige werkzaamheden. Het probleem is echter dat de stichting zich ook expliciet in politieke zin uitspreekt, voor een ruimhartiger opvangbeleid en tegen bijvoorbeeld een plan van Halbe Zijlstra om een deel van het Vluchtelingenverdrag te ‘deratificeren’, en tegen een oproep tot opvang in de regio van VNO-NCW voorzitter Hans de Boer, zoals op nieuwsberichten op de site van de stichting te lezen is (hier en hier). En dat wordt door de rectoren en onze universiteiten dus verbaal en financieel gesteund.
We kunnen dus vaststellen dat deze rectoren vooral zelf een “beperking van de vrijheid van wetenschap en van debat” vormen en dat ze met hun brief, onbedoeld, laten zien hoe van bovenaf aangestuurde “inperkingen van de vrije wetenschap” tot stand komen. Hun ondergeschikten zullen zich immers wel drie keer achter de oren krabben eer ze zich in debatten ‘populistisch’, pro-Trump, of kritisch ten aan zien van de vluchtelingenstroom uitlaten, of een onderzoek willen doen dat wel eens tot onwelgevallige resultaten zou kunnen leiden.
Dat het hoogste wetenschappelijke bestuursorgaan in Nederland zo’n brief schrijft, is ernstig. Het zou een goede zaak zijn als de brief in de Tweede Kamer besproken wordt en als de rectoren gevraagd wordt hun ontslag in te dienen. Ze hebben zich verre van objectief, neutraal en onbevooroordeeld getoond, integendeel: ze hebben zich gediskwalificeerd. Onze universiteiten dienen niet door dit soort lieden aangestuurd te worden. Het geachte college dient op te stappen. En misschien verdient die eenzijdige politieke voorkeur van onze universiteiten en wetenschappers zelfs wel een parlementaire enquête. Hele generaties studenten zijn er de dupe van.
Dit artikel verscheen eerder op het eigen blog van de auteur
