Nieuwe partijen, leiden die alleen maar tot meer versnippering? Of is die versnippering er sowieso al en gaat het er om wat je er mee doet, en of je met een nieuw geluid in de Kamer wellicht iets tégen die versnippering kunt beginnen?
Ik ben het op tal van punten oneens met Thierry Baudet. Ik geloof niet in Directe Democratie. Had ik dat wel gedaan dan had ik een stuk vaker op D66 gestemd. Geef mij maar de Representatieve Democratie. Maar die vereist een samenleving met meer consensus dan de onze. De meningsverschillen tussen burgers dienen zo overbrugbaar te zijn dat er ruimte is voor compromis. Er dient een onderlinge gun-factor te bestaan. Wanneer te veel mensen het gevoel hebben dat de politiek voor zichzelf begonnen is en een andere richting inslaat dan een groot deel van de burgers, dan is de Democratie niet langer representatief en daar dient dan iets aan gedaan te worden. Een experiment met referenda zou dan allicht kunnen werken, om de traditionele politiek te dwingen tot zelfreflectie. De conclusie van dat zelfonderzoek zal onherroepelijk luiden dat teveel van ons bezig zijn Wereldburger of Europeaan te zijn en te weinig Nederlander. De randvoorwaarde voor elk succesvol gemeenschappelijk beleid is namelijk dat er een sterk gevoel van gemeenschappelijkheid heerst bij de mensen voor wie dat beleid moet gaan gelden. Valt de samenleving uit elkaar dan verdwijnt de vanzelfsprekendheid van bijvoorbeeld belasting betalen voor andermans zorg of voor het onderhoud van de Nachtwacht of het Openbaar Vervoer.
Het Algemeen Belang is niet altijd zo duidelijk als bij onze dijken, die ons, als we ze niet blijven onderhouden het leven zullen kosten. Er zijn ook Zaken van Algemeen Belang die dat alleen zijn omdat we het daar met elkaar over eens zijn. Dát we het eens zijn is veel vaker dan we willen toegeven een kwestie van gewoonte en geschiedenis, of laat ik hiervoor het spruitjeswoord ‘traditie’ gebruiken. Democratie is traditie. Elkaar niet om het minste of geringste de hersens in slaan is traditie, een sociaal vangnet is traditie, meer niet. Dergelijke tradities vormen het cement van onze samenleving en kunnen we maar beter respecteren. Het zich Wereldburger of Europeaan voelen kan van die traditie deel uitmaken, maar zal nooit het Nederlanderschap kunnen vervangen omdat de gemeenschappelijk identiteiten die je aan Europa, of de Wereld kunt ontlenen daarvoor te abstract zijn. Onder meer door het ontbreken van een gemeenschappelijke taal, terwijl de gemeenschappelijke achtergrond er een is van conflict. Over onze gedeelde toekomst bestaat eveneens weinig overeenstemming. Want hoe een ieder van ons die invult is gebaseerd op onze zeer verschillende ervaringen uit het verleden, onze (meestal) nationale traditie.
Met genoegen heb ik kennisgenomen van uitspraken van onder meer CDA-leider Buma die aansluiten bij mijn opvattingen. Maar voor hem zijn traditie en vaderlandsliefde een doel op zich, een heilige plicht zelfs. Ik ben zelf iets linkser dan dat en zie ze simpelweg als een vereiste voor geluk. Een land zonder verantwoordelijkheidsgevoel voor zichzelf zal niet in staat blijken zijn burgers de geborgenheid te geven die ze nodig hebben en die zullen dan vervolgens zelf op zoek gaan naar iets collectiefs wat hen bindt. Zie DENK en de partij van Sylvana Simons, maar ik zou net zo goed de PVV kunnen noemen. Die partijen versterken echter de erosie. Ze komen namelijk aan belangrijke tradities waaronder tolerantie en empathie en versterken het probleem waarvoor ze zijn opgericht. Dat risico loopt Forum voor Democratie ook als het teveel met Directe Democratie gaat experimenteren. De kleine man is het meest gebaat bij continuïteit. Verandering is vooral leuk voor mensen met voldoende grip op hun eigen bestaan om die veranderingen in goede banen te kunnen leiden. Dat is een sterk argument voor Conservatisme en tegen de willekeur van teveel Democratie. En het is tevens een parafrase van een van Baudet’s eigen uitspraken. Ik vertrouw er dan ook op dat hij nog steeds achter zijn kritiek op de generatie 1968 staat en dat hij als gepromoveerd rechtsfilosoof iets weet van de ontaarding van de Atheense Directe Democratie.
Eén van de aangenamere verrassingen aan Forum voor Democratie vind ik de kandidatuur van de nummer 2 van die partij Theo Hiddema. Los van het feit dat ik hem nogal vermakelijk vind is hij ook iemand die zonder stemverheffing zijn punt kan maken en daarbij veel minder op de man speelt dan bijvoorbeeld Geert Wilders. Hiddema is een nuchtere man die het Islam-debat zou kunnen helpen terug tillen naar het niveau waar het lag voordat Pim Fortuyn en vooral Ad Melkert het lieten ontaarden. Een beschaafd gesprek over de voors en tegens van open grenzen, over de keerzijde van tolerantie, over de verliezers van Globalisering, zonder het tenenkrommende moralisme van Regressief Links en het schaamteloze misbruik-maken van onvrede door Rechts. Wilders en zijn PVV zijn net zo zeer aan vervanging toe als de linkse partijen en de VVD die geen antwoord hebben, als ze de vraag überhaupt al willen horen.
Mijn persoonlijke voorkeur zou het hebben om terug te keren naar de grote volkspartijen van de 20e eeuw en tégen de versnippering van het politieke landschap in te gaan. Maar die versnippering is een afspiegeling van de desintegratie van ons Volk (een woord waar links Nederland überhaupt al niet meer tegen kan). Een grote partij als de VVD hebben op die versnippering geen ander antwoord dan dat ze de kiesdrempel willen verhogen. Dat betekent dat ze voor een in essentie filosofisch probleem een administratieve maatregel zoeken. In dergelijke tics manifesteert zich de intellectuele armoe van de gevestigde politiek.
Om die reden ben ik tot het inzicht gekomen dat een politieke nieuwkomer op z’n tijd goed kan zijn, al was het maar om de gevestigde partijen aan het werk te zetten. In het geval van Forum voor Democratie zou het mooi zijn als ze zelfs twee zetels kregen, zodat ook Hiddema de Kamer haalt. Het lijkt me duidelijk dat deze partij nog wel een lange weg te gaan heeft eer ze regeringsverantwoordelijkheid kunnen dragen, maar dat geldt voor alle partijen, zelfs voor partijen die nu al in de regering zitten. De toekomst zal uitwijzen of Forum voor Democratie uiteindelijk meer een conservatieve partij zal blijken of meer een radicaal democratische partij. In dat laatste geval stem ik de volgende keer in ieder geval niet op ze, waar ze dit keer een grote kans maken op het voordeel van mijn twijfel.
