De dag na de voor de PvdA desastreus verlopen verkiezingen zei partijcoryfee Rob Oudkerk bij RTV Noord dat de partij zichzelf beter kan opheffen. Ik ben dat zeer met hem eens. De PvdA is een soort zwart gat dat alle energie aan de linkerkant van het Nederlandse politieke spectrum vernietigt. De PvdA heeft zoveel massa, zoveel geschiedenis, zoveel ballast, dat zelfs het licht niet aan die zwaartekracht kan ontsnappen. Pas als de partij verdwijnt, kan er ruimte ontstaan voor iets nieuws. Drie voorbeelden van die ballast:
1. Rob Oudkerk. Sorry, flauw. Maar wel waar. Geen partij heeft zoveel “coryfeeën” als de PvdA. De VVD heeft Wiegel, het CDA heeft Van Agt, D66 heeft Terlouw, maar de PvdA heeft een heel peloton van zwaargewichtige hotemetoten die nooit te beroerd zijn om uit te leggen wat de huidige partijleiding allemaal fout doet. Oudkerk, Peper, Rottenberg, Van Dam, Van der Ploeg, Vermeend, Bos, Pronk — en ik vergeet er vast nog een paar. Overal zitten bovendien wethouders, gedeputeerden, school-, ziekenhuis- en corporatiebestuurders en ga maar door, met een partijkaart op zak. Klaar om elke vernieuwing in de kiem te smoren omdat het hun belangen wel eens zou kunnen schaden.
2. Arbeidsfetisjisme. Het eigenlijke doel van de PvdA, de emancipatie van de arbeider, is vijfentwintig jaar geleden al bereikt. De arbeider heeft een huis, een auto, een pensioen, kan twee keer per jaar op vakantie en zijn kinderen kunnen studeren. Alles wat de PvdA nog voor die arbeider kan doen is conservatief, verdedigend. Tegen zzp’ers, tegen flexibilisering en ongetwijfeld binnenkort ook tegen robots en kunstmatige intelligentie. “Echte banen” als hoogste goed en geen enkele opening om na te denken over — bijvoorbeeld — een onvoorwaardelijk basisinkomen of drastische arbeidstijdverkorting. Het is een beleidsagenda uit de vorige eeuw, maar deze zit zo diep in de genen dat ander gedrag onmogelijk is.
3. De integratieval. Alle verkiezingen sinds 2001 gingen over identiteit, integratie en de Islam. Dat is een onderwerp waarop de PvdA niets te winnen heeft, behalve als ze Marcouch of Aboutaleb het roer in handen geeft. Alles wat een Wouter of een Lodewijk daarover zegt valt verkeerd bij of de oude arbeiders-achterban, of het allochtone deel van de aanhang, of allebei. Makkelijk praten. Geen agency. En aangezien de partij er ook niet in slaagt andere onderwerpen te agenderen, wordt ze opgepeuzeld door de PVV, de SP, DENK en volgende keer weer door iemand anders.
Is de sociaal-democratie nog relevant? Geen idee. Is er behoefte aan een alternatief voor het brede neoliberale midden en het nationalistisch populisme rechts daarvan? Zeker weten. Bij GroenLinks, de Partij voor de Dieren, de Piratenpartij en zelfs D66 zie je inhoudelijke aanzetten. Maar zolang het zwarte gat van de PvdA de zwaartekracht op links bepaalt, zijn al die aanzetten kansloos. Het beste wat de PvdA kan doen om de energie op links weer te laten stromen, is zichzelf opheffen.
Dit artikel verscheen eerder op Medium
