Of je het nu met zijn ideeën eens bent of niet, we kunnen allemaal constateren dat Thierry Baudet iets losgemaakt heeft, met name sinds zijn verkiezingswinst. Zijn felste criticasters lieten er geen gras over groeien: Thierry Baudet is een racist, seksist, en fascist. De zogenaamde zwijgende meerderheid zal enigszins verbaasd opkijken bij zulke op het oog intense beschuldigingen, zijn fans daarentegen voelen een hevige verontwaardiging bij het vernemen van zoveel doordringende antipathie jegens hun held. Ook ondergetekende kon deze intensieve anti-Baudetcampagne niet direct vatten. Wat beweegt mensen toch om zo radicaal te reageren?
Om daar achter te komen, ben ik eens nader gaan kijken naar waarin Baudet en zijn tegenstanders zo verschillen. Qua ideologie is het helder; Baudet is zoals wij weten een fervent tegenstander van de Europese Unie, de culturele gevolgen van globalisering en de verregaande verstrengelingen van grote politieke partijen met elkaar en het bedrijfsleven, die hij met een treffende hyperbool omschrijft als ‘het partijkartel’.
Zijn tegenstanders focussen zich duidelijk op slechts één van deze onderwerpen: immigratie. Citaten worden aangehaald om te verklaren waarom Baudet absoluut niet deugt, hij is namelijk “een racist”. Baudet zelf reageert door te stellen dat deze claims ‘absolute onzin’ zijn, hij opteert immers voor de Marokkaanse Nederlander, PvdA’er en burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb als minister van integratie en immigratie. Begrijpelijk, als je zo wordt aangevallen, maar onvolledig voor wie wil begrijpen waar dit vandaan komt.
Daarvoor moeten we ons nader verdiepen in de ideologieën en standpunten van zijn tegenstanders. Die komen met name uit linkse hoek, van mensen die zich identificeren met de antiracismebeweging van Sylvana Simons, de achterban van GroenLinks en alle anderen die als fundamenteel uitgangspunt hebben “het kwetsbare te willen beschermen”. Deze stroming is in de ruimste zin extreem breed; van milieu- en dierenactivisten tot supporters van voetbalclub Telstar. Het is een zeer breed gedragen ideaal, door vele media en politieke partijen uitgedragen, om op te komen voor datgene wat gemarginaliseerd wordt. Maar is het nou nodig om hem daarvoor racist en seksist te noemen?
Kennelijk wel. De felste aantijgingen komen van de meest volhardende activisten die deze beweging rijk is. Het antiracisme van vandaag de dag uit zich in de aanval op Zwarte Piet, en het gedeeltelijke succes daarvan, en de brede maatschappelijke aandacht voor dit thema. De hieraan ten grondslag liggende motieven laten zich vatten in een overtuiging dat in onze huidige samenleving sprake is van een grootschalig onrecht.
Kortgezegd: ons land wordt geregeerd door ‘witte mannen’. De antiracismebeweging wil dit veranderen, en wel gisteren. Verregaande maatregelen worden daarvoor niet geschuwd; er moeten banenquota komen, Zwarte Piet moet worden verboden, de Coentunnel zal moeten worden hernoemd, er moeten herstelbetalingen worden gedaan aan nabestaanden van de slavernij, de geschiedenisboeken op scholen moeten worden herschreven en vervangen, en zo tal van andere maatregelen om “de samenleving te dekolonialiseren”. Deze term behoeft nadere uitleg.
Een door antiracisten breed gedragen theorie op dit gebied is die van emeritus hoogleraar genderstudies Gloria Wekker. In haar publicatie White Innocence bespreekt zij het fenomeen van sociale ongelijkheid in onze samenleving, waarbij wordt gesteld dat zwarte mensen in Nederland (en elders) een achtergestelde positie hebben door een geïnstitutionaliseerde vorm van racisme. Wekker stelt dat witte mensen zich in onze samenleving niet bewust zijn van hun huidskleur, omdat deze als normaal wordt gezien, terwijl zwarte mensen zich juist heel bewust zijn van hun huidskleur. We zien in de media dat haar theorie steeds meer bijval krijgt in het maatschappelijk debat. Zo is bijvoorbeeld de term ‘blanke mensen’ in korte tijd vervangen door ‘witte mensen’. Op zich een goede ontwikkeling omdat het bewustwording creëert. Maar waar komen de gevoelens van onbehagen vandaan?
Volgens Wekker ligt de oorzaak hiervan in ons ‘cultureel archief‘. Na een lange geschiedenis van Nederlandse koloniale buitenlandpolitiek zou diep in ons bewustzijn een institutioneel besef van superioriteit zijn genesteld. Daardoor zijn vele minderheden ondervertegenwoordigd in de media, politiek en het bedrijfsleven. Dit is echter met name gegrond op publicaties van de Amerikaanse antiracismebeweging en de Amerikaanse situatie van rassensegregatie wordt continue gelijkgeschakeld aan de Nederlandse samenleving.
Behalve opmerken dat er nog tal van andere oorzaken te noemen zijn voor de ondervertegenwoordiging van die minderheden, zoals het schijnbare ontbreken van bereidwilligheid bij mensen om dergelijk werk uit te voeren, wil ik mij nu verder niet focussen op het ontkrachten van deze theorie. Zij maakt namelijk deel uit van een gebied van wetenschap dat zich daar niet goed voor leent omdat verschillende visies op dit soort thema’s naast elkaar kunnen bestaan zonder elkaar te ontkrachten. Daarom vragen veel mensen zich af, waaronder Gloria Wekker zelf, of dit soort onderzoek wel ‘wetenschap’ is. Zinvol om kennis van te nemen is het wel, ook omdat de onderliggende thema’s wel degelijk huidige gevoelens van mensen onderschrijven.
Als we kijken naar wat de maatschappelijke veranderingen die deze mensen voorstaan betekenen, dan kunnen we vaststellen dat zij haaks staan op de wensen van Baudet. Baudet wil juist teruggrijpen op een gevoel van nationale trots en eenheid en wil af van het vervagen van nationale soevereiniteit. Voor antiracisten is deze globalisering en “homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking” juist een noodzakelijke ontwikkeling om hun doel te kunnen nastreven. Ze gebruiken veel Engelse en andere uitheemse termen in hun vocabulaire en proberen een zo groot mogelijke verscheidenheid aan identiteiten in te brengen in de voorhoede van de maatschappij.
Je kan niet anders stellen dat Baudet juist deze invloeden wil beperken, waarbij hij zich met name focust op de radicale islam. . Het onderscheid tussen cultuur en ras wat Baudet daarin wil leggen is voor antiracisten een non-argument omdat het uitvoeren van zijn programma onherroepelijk leidt tot een engere positie voor andere identiteiten dan autochtonen. Voor hen is het zuiver en evident dat Baudet alles wat zij willen, probeert te dwarsbomen. Volgens de normen van antiracisten is Baudet onweerlegbaar een racist.
Voor sommige antiracisten is geen brug te ver om hun doel na te streven, ook niet het bagatelliseren van islamitische invloeden op het terrorisme of het verdedigen van Erdogan als vertegenwoordiger van één van de verondersteld gemarginaliseerde groepen die zij vertegenwoordigen, terwijl zij in een verleden deze Erdogan juist altijd fel hebben bekritiseerd vanwege zijn houding tegenover de Koerdische minderheid in Turkije. Deze interne conflicten bij antiracisten kunnen we op meerdere thema’s terugvinden. Eigenlijk kunnen wij dus stellen dat Baudet en zijn tegenstander iets gemeen hebben: zij strijden beiden voor iets waarvan zij vinden dat het in gevaar is. Voor Baudet is dat de Nederlandse identiteit, voor zijn tegenstanders vaak hun eigen identiteit. Dit is een frontale tegenstelling.
Zo bezien lijken de heftige reacties van Baudet’s tegenstanders opeens een stuk logischer. Maar nu rest de vraag: wat doet de zwijgende meerderheid daarmee? Dit is een belangrijke vraag die de komende jaren langzaam zal worden beantwoord. Met de laatste verkiezingen hebben wij een polarisering van het politieke spectrum gezien, en zoals ook hierboven blijkt is identiteit het meest essentiële thema geweest.
Daarom wil ik een aantal dingen betogen. Om te beginnen grijp ik even terug op het argument van Baudet dat hij geen racist is, omdat hij Ahmed Aboutaleb aandraagt voor de positie van minister. Voor zijn aanhang is dit min of meer volstaand bewijs van zijn onschuld, terwijl het voor de antiracisten juist een bevestiging is van Baudet’s racisme. Aboutaleb wordt door de felle antiracisten als het zuivere kwaad gezien, de verkaasde Marokkaan die zijn mede-allochtonen veel te streng behandelt. Onder de Denk-achterban is hij bijzonder impopulair.
Zo bezien is dit gevolg ook precies wat Baudet beoogt: het in eerste instantie vergroten van de afstand tussen hem en zijn tegenstanders, zodat zij zich aan elkaar kunnen optrekken. Voor Forum voor Democratie is dit, als jonge, kleine partij, een wezenlijke overlevingsstrategie om te kunnen groeien. Op termijn streven beide stromingen echter naar meer eenheid in Nederland, alleen ieder op een eigen manier.
Daarnaast is het belangrijk af te vragen of we het taboe wat nog steeds rust op racisme niet eens wat moeten doorbreken. Smalend wordt Baudet steeds maar voor racist versleten, en daar wordt door de media op verschillende manieren op gereageerd. De beschuldiging ‘racist’ is immers zwaarwegende in onze maatschappij. Het koloniaal verleden, de holocaust, apartheid, de tijd van Martin Luther King, we zijn er allemaal mee bekend. Het is de reden dat iets op het oog futiel als oerwoudgeluiden of spreekkoren aan het voetbalveld tot grote maatschappelijke verontwaardiging leiden.
Als we terugkijken op de motieven achter de beschuldigingen aan zijn adres is het zaak om de emotionele waarde ervan nog eens te heroverwegen. Niemand wil een racist genoemd worden en velen veroordelen racisme fel, omdat wij daar allerlei zwaarwegende hangijzers uit het verleden voor kunnen opvoeren. Dat is ook terecht, maar de term ‘racisme’ is de laatste tijd enorm uitgehold en opgerekt. Want als we kijken naar wat Baudet bedoelt dan zien we dat hij niets anders wil dan het beperken van immigratie en met de nu in Nederland wonende mensen tot een meer eensgezinde samenleving komen. Dat is een zeer breed maatschappelijk gedeeld gevoel wat zijn vertegenwoordiging in de politiek verdient.
Wat sommige mensen die dit als racisme zien doen is handig gebruik maken van het maatschappelijk taboe op racisme. Het racisme waar zij op doelen appelleert helemaal niet aan het racisme waar wij zo gevoelig voor zijn als zwijgende meerderheid. Daarom moeten wij de beschuldigingen aan het adres van Baudet in een ander perspectief zien.
Daar valt een vergelijking te maken met de beschuldigingen van seksisme. Die zijn in principe van precies hetzelfde laken een pak, en de verstokte feminist zal zich nog meer ergeren dan de actieve antiracist. Alleen, het radicale feminisme van vandaag de dag is geen breed gedragen stroming in de maatschappij. Je kan het je prima veroorloven om daar iets op aan te merken, niemand die je scheef aankijkt. Het gematigd feminisme is wel breed gedragen; veel mensen brengen voorkeursstemmen uit op een vrouw. Evenzo geldt dat voor het gematigd antiracisme; bijna iedereen doet zijn best dat te bestrijden.
Waar het fout gaat is dat wij de radicale antiracisten teveel zien als een vertegenwoordiging van dat breed gedragen gevoel. Als mensen de moeite zouden nemen daar over na te denken haalt Sylvana Simons wellicht een kamerzetel, maar zijn we niet meer zo massaal ontdaan als een van hen een persoon als Baudet uitmaakt voor racist. En wellicht begrijpen we ook beter waar antiracisten zich zo kwaad over maken, zodat we dat gevoel kunnen wegnemen.
Het wordt dus tijd om de betekenis van het begrip racisme te gaan heroverwegen. Daarbij hoort wat mij betreft ook het veranderen van de houding jegens antiracistische activisten in de media. Door het grote taboe is men niet snel geneigd om een kritische noot te plaatsen bij de bevindingen van antiracisten. In de media houden zij zich het liefst wat op de vlakte. We moeten de antiracisten als Gloria Wekker en Sylvana Simons wellicht wat meer gaan zien als boodschappers, als mensen die een bepaald maatschappelijk probleem aankaarten. Bewustwording is nooit kwalijk, alleen hoeven wij niet zonder meer maar hun aanbevelingen over te nemen en salonfähig te maken, zoals het stigmatiseren van Baudet als volksgevaarlijke racist.
Ik pleit voor een meer uit het midden gedragen aanpak hiervan, waarbij radicale stromingen scherper worden bekritiseerd op hun standpunten en achterliggende theorieën. Want hoe breed zij ook dragen dat het van GroenLinks tot Constant Kusters wemelt van de kwaadaardige racisten, we moeten ons bewust blijven van het belang van verscheidenheid in ideeën, in plaats van de kleur van onze huid die het belang onderstreept van de manier waarop wij onze samenleving organiseren.
Het laat geen twijfel dat het radicaal antiracisme geen landelijk gedeelde overtuiging is. De meeste reacties op Baudet komen uit deze hoek, maar worden opgepikt door allerlei mainstream media. Dit lijkt een verklaring te vinden in de extreem progressieve wind die al een tijdje door ons land waait. Vernieuwing is vooruitgang, onbekend maakt wél bemind.
Het wordt tijd dat wij het slachtofferschap van bijvoorbeeld Sylvana Simons gaan heroverwegen, bijvoorbeeld door kennis te nemen van de theorieën die haar motiveert. Sluit je aan bij Simons als je overtuigd bent, maar laat je niet zoals de mainstream media dat doen meevoeren in de aanspraak op onze moraliteit door hun slachtofferschap op alle mogelijke manieren te vergroten en hun tegenstanders te labelen conform hun eigen ideologieën. We debatteren immers ook niet met marxisten op grond van het idee dat zij gelijk hebben, maar bekijken hun ideologie op kritische wijze. Gloria Wekker verdient eenzelfde kritische benadering, want nu doen antiracisten onterecht aanspraak op ons gevoel van afkeer tegen racisme, met een theorie die velen van ons niet kennen en daardoor ook niet delen.
