Een gezellige dinsdag met onze ‘gewaardeerde NAVO-bondgenoot’ Turkije die de dag begint met een bombardement op de mensen die tegen de Islamitische Staat vechten. Luchtaanvallen in Syrië en Irak hebben het leven gekost van minstens 25 Koerdische strijders. De Turkse militaire acties komen op een goed moment. De referendumuitslag toont de barsten in de Turkse samenleving, maar voor een anti-Koerdische jihad is bijna elke Turk wel te porren. De vraag is hoe ver Erdogan wil gaan en of het zijn kansen vergroot.
De referendumuitslag onderstreept hoe het grootste deel van de bevolking niet superenthousiast is over Erdogan. ‘Evet‘ kwam met slechts een paar procent over de streep, en dat met flink gesjoemel. De videobewijzen uit overal in Turkije stapelen zich op, binnen- en buitenland zeuren om een hertelling. Vooral in de Koerdische gebieden zijn de uitslagen uiterst dubieus te noemen. Terwijl de AKP onder de maat presteert in Turkse provincies, is de steun alleen maar heel toevallig toegenomen in de Koerdische provincies waar heel toevallig de laatste twee jaar het bestuur is overgenomen door de centrale overheid.
In de provincies waar het minst AKP wordt gestemd, zit ook het grootste verschil tussen AKP-stemmers en Ja-stemmers. Soms zijn er zelfs tweemaal zoveel ja-stemmers. Interessant detail daarbij is dat diezelfde provincies onder de OHAL-wet een lange tijd onder een noodtoestand gebukt gingen waarin het Turkse leger de laatste twee jaar flink heeft huisgehouden. Een hernieuwde OHAL-wet is sinds de coup vorig jaar ingevoerd voor heel Turkije en die wordt nu constant verlengd.
Er is immers een andere groep die aangepakt moet worden: de ‘witte Turk’. Deze groep heeft zich de laatste jaren een beetje koest gehouden, vooral na de Gezi-park-protesten in 2013. Deze verwende midden- en bovenklasse zeurt wat af maar heeft weinig zin om de handen uit de mouwen te steken. Dat zou immers ten koste gaan van hun comfortabele bestaan. Maar een kat in het nauw maakt rare sprongen.
In het Anatolische achterland begint kritiek op te komen vanuit de MHP, zeg maar de Turkse NSDAP en moederorganisatie van de Grijze Wolven. Deze partij heeft zich sinds de verkiezingen van November 2015 aan de AKP gebonden onder leiding van de hoogbejaarde Devlet Bahçeli, die voor zijn onbereidheid tot samenwerking met de andere partijen de bijnaam ‘meneer nee’ kreeg, totdat Erdogan een plek voor zijn partij wist te vinden als nuttige idioten.
Het referendum leidde tot een breuk in de partijtop. ‘Wolvenmoeder’ Meral Aksener leidde een felle nee-campagne met redelijk succes onder de normaal gesproken Erdogangezinde Turkse fascisten. Met haar pittige kapsel, botoxgevulde wangetjes en Noord-Koreaanse klederdracht doet ze sterk denken aan Hillary Clinton. Het gerucht gaat dat Aksener een nieuwe partij wil oprichten, waarmee ze de teleurgestelde aanhang van zowel de Kemalitstische CHP en de MHP voor zich kan winnen. Net als Hillary ziet ze zichzelf ook als toekomstige president van Turkije, al dan niet onder het nieuwe systeem. En in tegenstelling tot ja-knikker Bahçeli heeft het fascistenvrouwtje niet zoveel moeite met het uiten van felle kritiek op de AKP. En ze twittert beter dan alle mannen in het Turkse parlement bij elkaar.
Dat de sultan bij de volgende verkiezing zijn stoel weggeeft aan een vrouw is natuurlijk flauwekul. Ze hebben bij de AKP niet voor niets al die moeite gedaan om die overwinning weg te geven in 2019. Voor Erdogan wordt het wel wat lastiger haar in de bak te smijten (zoals in het geval van 14 Koerdische parlementariërs omdat de MHP-aanhang, ruim vertegenwoordigd in de politie en militaire diensten, meestal voor de AKP klaar staat om het vuile werk te verrichten in Koerdistan. Een breuk met dit nazivolk, die onder leiding van Aksener een nieuwe coalitie kan vinden met de Kemalisten, is slecht nieuws voor Erdogan.
Met alle toestanden in het thuisland kan een afleidingsmanoeuvre in Syrië of Irak goed uitpakken voor Erdogan. Het kan in ieder geval geen kwaad. Bommetje hier, luchtaanval daar. Kost geen soldaten terwijl het leuke beelden oplevert voor het thuispubliek. Toch lijkt het erop dat de Turken een grondaanval willen inzetten, ofwel in Syrië en anders in Irak, richting Shingal, het heilige grondgebied van de Yezieden. Toen die in 2014 massaal werden afgeslacht en hun vrouwen gevangen werden genomen door de Islamitische Staat waren de Turkse bommen nergens te vinden. Een interventie van de Koerdische guerrilla’s maakte een einde aan de belegering. Sindsdien hebben die daar een basis opgezet met samenwerking van de lokale bevolking, die zich na jarenlange jihadterreur eindelijk zichzelf kan verdedigen. Onze bondgenoten willen daar blijkbaar een einde aan maken.
Daar kunnen we wel enkele vraagtekens bij zetten. Een Turkse invasie heeft Syrische grondtroepen nodig om de boel internationaal een beetje te kunnen rechtvaardigen, zoals dat vorig jaar ook het geval was. En de Syrische ‘rebellen’ in de Turkse zak bakken er niet zoveel van. Operatie Euphrates Shield was geen denderend succes. Het kostte meer Turkse manschappen dan gedacht om het stadje Al-Bab in te nemen en er is geen terrein veroverd op de Koerdische troepen, die gedwongen werden een compromis te sluiten met de regering-Assad en de Russen. En de SDF zullen een hardere tegenstand neerzetten dan de grotendeels verslagen ISIS toentertijd. Eens zien of Erdogan de Amerikanen aan boord kan krijgen met hun plan. Een Turkse invasie van SDF-gebied betekent dat de operatie om Raqqa, de hoofdstad van het kalifaat, te bevrijden, waarschijnlijk ten einde komt. Keer op keer laten onze gewaardeerde NAVO-bondgenoten zien dat de val van het kalifaat zo lang mogelijk moet worden uitgesteld.
Er komen steeds meer berichten over Turkse troepen die zich verzamelen bij Sirnak aan de Iraakse grens. De bewoners van Sirnak en een aantal andere steden zitten tot nu toe zonder huis als gevolg van de militaire operaties. Wellicht dat de AKP daar ook wat aan kan doen. Carrot and stick.
De aanleg van bouwprojecten via de Turkse staatswooncorporatie TOKI is een mooie manier om belastingcenten in de zakken van AKP-aannemers te sluizen. TOKI is tevens verantwoordelijk voor de muur aan de Turkse grens, waar geen enkele deugmens ooit over heeft gepiept.
Veel TOKI-projecten zijn te bewonderen aan de rand van, of gewoon middenin, Turkse steden, waar ze zijn gebouwd ter vervanging van de sloppenwijken die hun opmars maakten sinds de jaren ’80. Er is in Anatolië een enorme vraag naar woningen in de steden en het aanbieden van een betaalbare flat van dubieuze kwaliteit is een goede manier om stemmen te winnen. Eenmaal ingetrokken krijgen veel bewoners te maken met onderhoudspret zoals verf die afloopt zodra het regent en roestende pijpen die de kelder doen onderstromen, Je kunt eigenlijk beter een huis bouwen van modder, zoals ze dat doen op het Turkse platteland. Blijft generaties lang staan en je hebt geen airco nodig om fris te blijven in de zomer.
De TOKI-projecten vormen een mooie metafoor voor het leiderschap van Erdogan en de AKP. Het leek een betere deal dan wat voorheen verkrijgbaar was, maar de barsten die zich al een tijdje vertonen worden steeds groter. Hetzelfde geldt voor de Turkse bureaucratie. Na een jarenlange machtsstrijd tussen de AKP en wat Erdogan de ‘bureaucratische oligarchie‘ noemt – de oude structuren van de Turkse staat, en de Gülenbeweging – ligt de boel in duigen. Voor een lange tijd waren de verschillende onderdelen van de Turkse staat verdeeld onder verschillende groepen. Die zijn na 15 jaar AKP grotendeels weggewerkt, met als gevolg dat er overal gaten in de organisatie zitten.
De nieuwe grondwetswijziging is daarom zo belangrijk voor Erdogan. Voor de Turkse overheid onder het huidige systeem was het altijd erg moeilijk om economische groei met een verbeterde welvaart en veiligheid te combineren. Het nieuwe presidentiële systeem geeft de president de keuze van rechters en aanklagers op de hoogste gerechtshoven en belooft een einde te maken aan terreur en wanorde in Turkije. Een noodzakelijke taak voor een land dat, door toedoen van de heer Erdogan zelf, steeds meer op Pakistan begint te lijken.
De ja-stemmers geloven daadwerkelijk dat hun stem een stem van en voor het volk is. Zie dit artikel van AKP-spreekbuis Sabah, een uitstekend inzicht in het brein van de Erdogan-aanhang: Turkije ging te lang gebukt onder ondemocratische groeperingen die de Anatoliër arm en onderdrukt hielden, en op de koop toe ook nog eens de AKP, vertegenwoordigers der çomar, in 2007 probeerden te verbieden. De nieuwe grondwet maakt inderdaad een einde aan dat soort praktijken, door Erdogan alleenheerser over de bureaucratie en het gerechtelijke systeem te maken. Genoeg werk aan de winkel dus. Makkelijk gaat het in ieder geval niet worden.
