In zijn column voor RTLZ van 25 April betoogt Joshua Livestro dat het lidmaatschap van de EU in de Nederlandse Grondwet vastgelegd zou moeten worden. Dat zou verhinderen dat populistische oprispingen een einde maken aan de EU. Bovendien, secessie is maar een vervelend iets, zo citeert hij de verkeerde auteur in Federalist Paper 58. Schermen met hoogstaande historische teksten is mooi, correct citeren ook. Verstandiger zou het zijn juist secessie op te nemen in de Grondwet. Dit kan als ultimum remedium fungeren tegen ongekozen bestuurders. Tegelijkertijd neemt het de wind uit zeilen van dubieuze populisten.
Verstandig is het eerst het door Livestro gegeven citaat van Madison, dus niet Hamilton, eens te bekijken in de context van de hele paragraaf:
In all cases where justice or the general good might require new laws to be passed, or active measures to be pursued, the fundamental principle of free government would be reversed. It would be no longer the majority that would rule: the power would be transferred to the minority. Were the defensive privilege limited to particular cases, an interested minority might take advantage of it to screen themselves from equitable sacrifices to the general weal, or, in particular emergencies, to extort unreasonable indulgences. Lastly, it would facilitate and foster the baneful practice of secessions; a practice which has shown itself even in States where a majority only is required; a practice subversive of all the principles of order and regular government; a practice which leads more directly to public convulsions, and the ruin of popular governments, than any other which has yet been displayed among us.
Wat Livestro weglaat is interessanter dan hetgeen wel geciteerd wordt. De hele paragraaf toont namelijk in welke context secessie als een ‘baneful practice’ beschouwd wordt. Madison beschrijft dat de hang naar secessie gefaciliteerd wordt door het gedrag van een kleine groep mensen die zich buiten ‘the general weal’ plaatsen. Voorkomen dient dan ook te worden dat zo’n kleine groep de macht krijgt teneinde het principe van een vrije overheid te handhaven. EU anyone? Datgene waarmee Livestro schermt – dat secessie ‘baneful’ is – is precies het gevolg van datgene wat hij verdedigt.
Wie zou toch zo’n interested minority kunnen zijn? Misschien de Brusselse bureaucraten die zorgden voor stelselmatige jeugdwerkloosheid in Griekenland, Spanje, en Italië middels het one-size-fits-none-beleid van de ECB? Misschien de ongekozen bestuurders van de EU waren het die stelselmatig referenda negeerden als deze niet gewenste uitkomst boden? Misschien de EU-parlementariërs die zichzelf ongehoorde vergoedingen toekennen, verhogingen van salarissen en pensioenregelingen toekennen? Het is juist dát gedrag waarvoor Madison waarschuwt. Het is juist dat gedrag dat secessie in de hand werkt. Ja, secessie is een ‘baneful practice’, maar wel een die gefaciliteerd én gevoed wordt door hen die het gemene goed in dienst van zichzelf stellen. Het is de EU die hier zichzelf in de positie van ‘interested minority’ gewerkt heeft.
In haar beroemde Men and Citizens analyseert Judith Shklar het werk van Rousseau. Typerend is hoe zij de afkeer van Rousseau voor intellectuelen beschrijft die afhankelijk waren van hun broodheren: ‘The corps litteraire only cheers on princes when they oppress their peoples.’ Mag u raden wie Livestro toejuicht met zijn voorstel om EU lidmaatschap in de Nederlandse Grondwet te verankeren.
Verstandiger zou het zijn om te komen tot een situatie waarin de waarschuwing van Madison geen waarheid wordt. Dat betekent maatregelen nemen zodat het juist niet tot secessie komt. Secessie opnemen in de Grondwet is een dergelijke maatregel. Dan hangt het als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de ‘interested minority’.
Stromingen binnen de Europese cultuur die wijzen op het gedwongen karakter van de EU worden tevens de wind uit de zeilen genomen. Wat is er nog te klagen als inwoners van een land ervoor kiezen onderdeel te willen zijn van een club die niemand gedwongen binnen wil houden?
Het tegenovergestelde wordt bereikt met opnemen van de EU in de Nederlandse Grondwet. De EU wordt weliswaar sterker verankerd, het imago van een gedwongen Unie wordt erdoor vergroot. Dat is niet verstandig. Immers, tot tweemaal toe werd hier te lande nu een referendumuitslag genegeerd. Tot tweemaal toe was hier de invloed van de EU merkbaar. Vastleggen van het EU-lidmaatschap in de Grondwet betekent dan ook een versterking van de ‘interested minority’ die de Europese Unie is.
Daarnaast wonnen in de laatste verkiezingen met name partijen die zich – op zijn minst – sceptisch uitlaten over de EU als zodanig Op korte termijn is het idee voor opname in de Grondwet wellicht een vruchtbaar besluit, op lange termijn is dat zeer de vraag. Het speelt slechts de anti-EU partijen in de kaart.
Overigens heeft Livestro in zijn degelijk opgebouwde stuk in een onderwerp groot gelijk. Wil men de Europese verworvenheden voor de komende generaties veiligstellen, dan zal men duidelijk moeten zijn. Hij laat echter een fundamenteel onderscheid onbesproken. Zijn dit de verworvenheden voor de medewerkers van de EU en het corps littéraire dat hen ondersteunt? Of zijn het de verworvenheden van cultuur, geschiedenis, pluraliteit, geloof op een klein, mooi, en oud continent voor alle volkeren die het continent haar klasse geven? U mag het zeggen. Livestro lijkt voor het eerste te kiezen, wat overigens niet betekent dat hij ineens niet meer tot de Europese cultuur zou behoren.
Verstandiger zou het zijn secessie in de Grondwet op te nemen. Daarmee wordt de lange termijn gediend en wordt ‘populisten’ de wind uit de zeilen genomen. Het zorgt ervoor dat de sfeer van dwang die rond de EU hangt verminderd. Bovendien, mocht een land besluiten uit de EU te stappen dan heeft het een probaat en democratisch gelegitimeerd middel in handen, naast reguliere verkiezingen. Kortom, zet secessie in de Grondwet als democratie je lief is.
