Dit geweldige artikel kwam tot stand dankzij donaties. Uw donaties! Doneer nu aan Sietske Bergsma en maak nog meer van dit soort fantastische artikelen mogelijk.
De Britse journalist Douglas Murray schreef het boek ‘The Strange Death of Europe’. Daarvoor reisde hij door Europa – naar Berlijn, Parijs, Scandinavië, Lampedusa, en Griekenland – om de malaise in het hart van Europa met eigen ogen te kunnen zien, en om de persoonlijke verhalen van immigranten te horen. Wat ligt er achter de doodswens van een heel continent, vraagt hij zich af. Hij probeert antwoord te krijgen op de vraag waarom iemand, laat staan een hele beschaving zichzelf zoiets wil aandoen. In het boek komt hij ook met twee visies, een hoopvolle en een pessimistische, die beiden een plaatje van Europa schilderen in een crisis waarbij er een keuze ligt voor mensen om de noodzakelijke conclusies te trekken. Onderstaande citaten zijn afkomstig uit een recent essay van Murray in The Times over dat boek.
“Europa pleegt zelfmoord. Althans, zijn leiders hebben besloten om zelfmoord te plegen. Of de Europeanen ervoor zullen kiezen om hierin mee te gaan, is natuurlijk een andere kwestie. Als ik zeg dat Europa in een stervensproces zit, dan bedoel ik niet dat de last van de Europese Commissie te groot is of dat de Europese Mensenrechten Conventie niet genoeg gedaan heeft om aan de eisen van een bepaalde gemeenschap te voldoen. Ik bedoel dat de beschaving die we kennen als Europa, in een proces van zelfmoord zit en dat noch Groot-Brittannië, noch enig ander West-Europees aan dat lot kan ontkomen, omdat we ogenschijnlijk allemaal lijden aan dezelfde symptomen en ziektes. Als een gevolg daarvan zal Europa straks geen Europa meer zijn en de Europeanen zullen hun thuisplek verliezen.”
Europa kent niet het verlangen om zichzelf te behouden, voor zichzelf te vechten of zelfs maar een eigen kant te kiezen in een discussie, zegt Murray. Hij observeert een onverschilligheid bij leiders die er werkelijk van overtuigd lijken dat het niet uitmaakt of de mensen en cultuur van Europa verloren raken aan de rest van de wereld. Een direct aanwijsbare oorzaak voor het gebrek aan verlangen en verschilligheid, die is er niet, zegt hij, althans geen logische. De cultuur die voortkwam uit die van de joods-christelijke, de oude Grieken en Romeinen, en de uitvindingen van de Verlichting zijn vooralsnog immers door niets geëvenaard. Als er niets beters is, waarom willen we dan afscheid nemen ervan? Murray legt uit dat het beslissende hoofdstuk voor Europa is voortgekomen uit twee gelijktijdige ‘concatenaties’ – een reeks van gekoppelde gebeurtenissen – van waaruit het onmogelijk is te genezen.
De eerste gebeurtenis is de massa immigratie naar Europa. Europa werd na de Tweede Wereldoorlog een thuis voor de hele wereld, zegt hij. De plekken die ‘Europees’ waren werden langzaamaan ‘ergens anders’. Intussen deden Europeanen op allerlei manieren alsof die situatie kon werken. Door bijvoorbeeld te doen alsof het normaal was. Of dat als integratie met de eerste generatie niet lukte, het dan wel zou lukken met hun kinderen, of kleinkinderen, Of ze deden alsof het helemaal niet uitmaakte of ze integreerden. De mogelijkheid dat het helemaal niet zou werken, werd weggewuifd, zegt Murray.
Dan noemt hij een tweede gebeurtenis, want, zegt hij, zelfs de massa immigratie van miljoenen mensen naar Europa zou niet zo’n beslissende stempel hebben gedrukt ware het niet dat Europa tegelijkertijd (toevalligerwijs of niet) het geloof in zichzelf, tradities en legitimiteit verloor. Meer dan welk continent of cultuur ter wereld ook, gaat Europa gebukt onder schuldgevoelens voor zijn verleden, zegt Murray.
“Langs deze wat extraverte versie van zelftwijfel loopt een meer introverte versie van dezelfde schuld. Want er speelt ook het probleem van een existentiële vermoeidheid en een gevoel dat het verhaal van Europa misschien uit is en en dat er een nieuw verhaal moet komen. Massa immigratie, de vervanging van grote delen van de Europese bevolking door andere mensen was een manier waarop dat nieuwe verhaal werd voorgesteld. Een verandering, dachten we, was zo goed als wat er was. Zulke existentiële maatschappelijke vermoeideheid is niet een uitsluitend Europees fenomeen, maar het feit dat een samenleving precies op het moment dat het nieuwe verhaal gebouwd moet worden zijn puf en zin verliest, moet wel leiden tot enorme veranderingen van tijdperk.”
Deze zaken zijn bovendien nooit besproken, beklaagt Murray zich. Dan hadden simpele, logische constateringen ons wakker kunnen schudden.
“Duizend jaar geleden waren de inwoners van Genua en Florence niet zo geïntegreerd als nu, maar als je nu kijkt zijn ze allemaal zichtbaar Italiaans, en de tribale verschillen zijn eerder kleiner geworden dan groter. Tegenwoordig wordt gedacht dat ergens in de toekomst de mensen uit Eritrea en Afghanistan ook geïntegreerd zullen zijn binnen Europa, zoals de Genuanen en de Florentijnen dat dat nu ook zijn. De gedachte is dat de huidskleur van mensen uit Eritrea en Afghanistan dan wel anders is, hun ethnische origine misschien verder weg ligt, maar dat Europa nog steeds Europa zal blijven en de mensen zich in de geest van Voltaire, St. Paul, Dante, Goethe en Bach zullen blijven mengen.”
Natuurlijk zit verandering ook in de Europese wortels, zo ontvankelijk als de Europeanen over zee waren voor nieuwe ideeën en invloeden, zegt Murray. Een beetje cynisch voegt hij daaraan toe dat de wereld deze nieuwsgierigheid nooit met vriendelijkheid heeft beantwoord. Maar je kunt Murray alleen maar gelijk geven dat deze ontvankelijkheid kenmerkend was voor Europa, en dat verandering van smaak in de wortels van de Europese cultuur zat.
Het huidige probleem komt dan ook niet door het feit dat Europeanen te makkelijk veranderingen accepteren, zegt hij, maar wel wanneer deze wijzigingen te snel komen, en ‘we iets anders worden, met inbegrip van iets dat we nooit wilden willen zijn’. Hij legt de tegenstrijdigheid bloot waarin we geacht worden te geloven:
“Terwijl we het over het algemeen eens zijn dat dat het mogelijk is dat een individu een bepaalde cultuur absorbeert (gegeven de juiste mate van enthousiasme, zowel van het individu als van de cultuur), ongeacht hun huidskleur, weten we ook dat Europeanen niet zomaar kunnen worden wat ze willen. We kunnen bijvoorbeeld niet Indisch of Chinees worden. En toch wordt er vanuit gegaan dat iemand in de wereld naar Europa kan komen en Europees wordt.”
Als ‘Europees’ zijn blijkbaar niet over ras gaat, zoals we weten, dan is het dus noodzakelijkerwijs een kwestie van ‘waarden’. Dat maakt de vraag ”wat zijn Europese waarden?” zo belangrijk, benadrukt Murray. Maar ook hierover zijn we totaal in de war. In zekere zin had Europa wel zelfvertrouwen, een enorme ambitie, legt Murray uit, om aan te tonen dat Europa in de 21e eeuw een zelfredzame structuur had van rechten, wetten en instellingen die zouden kunnen bestaan zonder die christelijke bron.
Murray noemt de belangrijke wisseling van religie naar “mensenrechten”. De vraag waar deze mensenrechten op gebaseerd waren werd nooit goed beantwoord. Ze moesten maar op zichzelf staan. Hoe konden we zo immigranten leren waar Europa voor stond, vraagt Murray zich af:
“Een even significante vraag werd opgeworpen rond de positie en betekenis van de natiestaat. Vanaf het Verdrag van Westphalia in 1648 tot de laat 20e Eeuw werd de natiestaat niet allen gezien als de beste garantie voor constitutionele orde en liberale rechten maar ook voor de ultieme garantie voor vrede. Maar dit idee is zeker verdwenen. Denk aan Europese figuren zoals Helmut Kohl in 1996, die verklaarde dat de “de natiestaat … niet de problemen van de 21e Eeuw kan oplossen”. De desintegratie van de natiestaten tot een grote Europese politieke unie was zo belangrijk, zei hij, dat het in feite “een vraag van oorlog of vrede was voor de 21e eeuw”.
Mensenrechten beschermen over de grenzen – Irak 2003, Libie 2011 – liep op een teleurstelling uit, schrijft Murray. ‘Wat “de laatste utopie” was genoemd – het eerste universele systeem dat de rechten van de mens scheidde van het gebod van goden of tirannen – zou weleens een definitieve mislukte Europese ambitie kunnen bevatten’.
“De wereld komt naar Europa precies op het moment dat Europa zichzelf uit het oog verloren is. En terwijl de beweging van miljoenen mensen uit andere culturen naar een sterke en assertieve cultuur zou kunnen hebben gewerkt, kan de beweging van miljoenen mensen naar een schuldige, vervallen en stervende cultuur niet werken.”
Als Europa een woning voor de wereld wil worden, moet het zoeken naar een definitie van zichzelf die breed genoeg is om de wereld te omarmen, schrijft Murray. Hij schetst hoe dat momenteel mislukt, want het komt er dan op neer dat onze waarden in de korte periode voordat deze aspiratie instort, ‘zo breed moeten worden dat ze geen diepte zullen hebben en betekenisloos zijn’. De filosofische en historische grondslagen (de rechtsstaat, de ethiek afgeleid van de geschiedenis en de filosofie van het continent), zijn vandaag de dag vervangen met “respect”, “tolerantie” en (de meest zelfvernietigende van alle) “diversiteit”, aldus Murray. En ondertussen gaat de vluchtelingenstroom naar Europa door. ‘In de loop van het paasweekend hebben Europese zeeschepen meer dan 8000 Afrikaanse migranten uit de zee in Italië opgehaald en naar Europa gebracht. Een dergelijke stroom – die vroeger ongebruikelijk was – is nu routine’.
‘”In The World of Yesterday’, gepubliceerd in 1942, schreef de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig dat hij in de jaren tot aan de Tweede Wereldoorlog ‘voelde dat Europa, in zijn staat van ontwrichting, zijn eigen doodvonnis had getekend.’ Alleen zijn timing was fout. Het zou nog een paar decennia duren voordat die doodstraf werd uitgevoerd – door onszelf op onszelf.”
Dit geweldige artikel kwam tot stand dankzij donaties. Uw donaties! Doneer nu aan Sietske Bergsma en maak nog meer van dit soort fantastische artikelen mogelijk.
