Kunstenares Nicole van den Hout (1976) woont in Utrecht, is fotograaf en schildert portretten: aquarellen met veel vlekken. ‘Dat van die vlekken kan ik verder niet duiden’, zegt ze. Ze houdt er gewoon van om mensen goed neer te zetten, portretten te maken ‘als luchten’. Ze is ontdaan van de reacties die ze op social media en uit haar omgeving onlangs kreeg op haar portret van Geert Wilders. Het portret begon met een idee.
“Ik dacht op een gegeven moment, ik moet iemand schilderen in mijn commerciële stijl die iedereen kent. Ik ben toen begonnen met popartiesten, maar dat werd gelijk erg kitsch. Ik zat toen te piekeren over een goede bekende kop en zo schoot Geert mij te binnen. Uiteraard dacht ik wel, dat ligt vast gevoelig. En toch, zijn kop spreekt me aan, hij heeft iets vriendelijks en Pechtold ga ik niet schilderen. Uiteraard vond ik het ook interessant omdat hij in sommige kringen omstreden is, maar toch: zijn kop gaf de doorslag.”
Nicole zet vaker werk in uitvoering op Twitter. ‘Dan krijg ik een goed beeld van wat men ervan vindt: geen reacties is mager, wel respons is goed’, zegt ze. Met Geert Wilders gebeurde er iets wat ze echt niet had voorzien. Medekunstenaars en twitteraars gingen helemaal los, vertelt ze. ‘Ze vonden dat ik niet “ongestraft propaganda” kon verspreiden’. Toen het schilderij klaar was waren de reacties op Twitter nog steeds heel heftig. Ze hing het portret evengoed op in de hoofdgang van het atelier waar ze een ruimte deelt. Er werken ook houtbewerkers, beeldhouwers, vormgevers, en er is een muziekstudio en een naaiatelier.
“Op een gegeven moment werd er voorzichtig gepolst wat de bedoeling was mijn werk. Ik kreeg te horen dat ik er hoorntjes bij moest tekenen, of dartpijlen ernaast, of er maar een doek naast moest hangen, om er overheen te kunnen doen zodat de moslima die elke dinsdag in het naaiatelier werkt niet beledigd zou raken. En: waarom had ik hem eigenlijk zo aardig geschilderd? En: je schildert toch alleen maar iemand die je adoreert? Kon ik er niet een whiteboard naast hangen zodat mensen hun reacties daarop kwijt konden? Eén collega wilde het kapot gooien. Ze vroegen ook of ik het niet ‘af’ wilde maken, door er een statement bij te maken. Of ik er geen uitleg bij kon hangen. Erbij vertellen dat ik geen PVV’er was. Dat soort dingen. Ik had niet vooraf kunnen bedenken dat het schilderen van een populaire bekende politicus zou worden gezien als een persoonlijke aanval op mijn medekunstenaars.”
Toen haar omgeving merkte dat Nicole echt verbaasd was kwam de tweede verdenking. Zou ze misschien een PVV’er zijn? Ze weet dat ze ‘afwijkt’ in de ‘kunstbubbel’, zoals ze het zelf noemt, en ze maakt er geen geheim van dat ze rechts stemt, ‘maar geen PVV’. Ze was ook de enige kunstenaar in haar omgeving die juichte bij het afschaffen van de WIKK in 2011, vertelt ze.
“Het is mijn grote overtuiging dat de WIKK de kunstmarkt kapot heeft gemaakt. Men is niet meer bereid voor kunst te betalen omdat kunstenaars het altijd voor een appel en een ei deden, ze kregen toch wel gratis geld. Ze hoefden niet zakelijk te worden, dat kon morgen ook nog. Ik heb het altijd verdomd; zo steek ik niet in elkaar en daar ben ik echt te trots voor. Gratis geld is als het echt niet meer gaat en dat punt bereik je niet zo snel.”
Botsingen waren er altijd al een beetje, vertelt ze, en dat vindt ze niet erg, maar de reacties op het portret van Geert Wilders beschouwde ze ook echt een aanval op haar werk. Dat zit haar dwars. Ze mist de dialoog, het feit dat je het er over kunt hebben. ‘Zij mogen er best anders over denken, maar ik wil wel samen de kroeg in kunnen voor een biertje’, zegt ze. ‘Dat het er niet op een normale manier over kan gaan baart mij zorgen’.
Nicole wilde geen uitleg bij het portret geven, en beet van zich af. Maar mensen op Twitter ontvolgden haar en in de kunstwereld zeiden ze letterlijk: ‘Nicole, je kunt niet schilderen zonder consequenties’. De discussie over de plek waar Wilders kon (blijven) hangen ging binnen het atelier dan ook een poosje door. Begrip had ze echter ook.
“Uiteindelijk had één iemand een verstandig argument. Het werk hing voor zijn deur en politieke uitingen van welke kleur dan ook wilde hij daar niet hebben. Hij had geen zin om met klanten een politiek gesprek te moeten voeren, over welke politicus dan ook. Toen dacht ik prima, dan haal ik hem weg, dat leek me redelijk.”
Ze verbaast zich nog het meest over de boosheid van anderen en de overtuiging van het eigen gelijk, zegt ze. En de totale verbazing als iemand anders daarvan afwijkt. Het heeft mij nog meer aan het denken gezet, zegt Nicole. ‘Over mijn ontwikkeling in mijn werk en waar het met Nederland naartoe gaat’.
Ze vertelt over haar eindexamenwerk op de Academie in Maastricht – waar ze in 2000 afstudeerde in de fotografie – dat ging over het vrouwbeeld in de maatschappij. Dat beeld is nu een cliché geworden, allemaal dankzij vrouwen als Sunny Bergman en Asha ten Broeke, vertelt ze. Qua thema kleurde ze zelf ook altijd binnen de lijntjes van de academie: politiek correct. Haar uitwerking bleek echter minder politiek correct, dat had ze minder in de hand op de een of andere manier. ‘Ik maakte bijvoorbeeld zelfportretten waarin ik mijn mannelijke en vrouwelijke – ook pornografische – kant liet zien. Een keer veroorzaakte ik bijna een rel, toen ik als student naar de zeefdrukafdeling was gegaan met foto’s die ik maakte geïnspireerd op de sexshop tegenover de academie. Ik moest bij de directeur komen, terwijl ik me van geen kwaad bewust was. Dat werk drukte ze uiteindelijk kleiner af en ze hing het ergens op een afgelegen plek. ‘Ik kreeg er wel een 9 voor’.
Als kunstenaar en vrouw wil ze haar principes en vrijheid niet overboord zetten. Ze worstelt daarom met deze tijd waarin niet alles meer mag, waaronder dus een gesprek over ‘het vriendelijke gezicht van Geert bijvoorbeeld’, zegt ze. ‘Het gaat mij ook niet zozeer om de mensen in mijn directe omgeving, maar iedereen die zijn oordeel snel klaar heeft. Het feit dat in mijn vak thema én uitwerking, echt alles binnen de lijntjes moet gebeuren, is gewoon niet vol te houden. Ik ben het goed zat’, zegt ze. Ze twijfelt nog wel of ze dit hardop moet vertellen. Maar even later zegt ze: ‘Schrijf er maar over, het is hoog tijd’.
Het portret van Geert Wilders is te koop. Voor meer informatie klik hier.
