Op nota bene de Dag van de Arbeid kondigde maaltijdservice Deliveroo aan de arbeidsconstructie omtrent nieuwe fietskoeriers zodanig te veranderen dat deze voortaan in plaats van werknemers als zzp’ers de weg op gaan. Dientengevolge worden koeriers niet meer per uur maar per bestelling betaald tegen een vaste vergoeding van €4,75 per rit. Gedurende de tijd waarin zich geen bestellingen aandienen, staat de koerier stand-by als de kassamedewerker van een supermarkt wanneer er geen klanten zijn. Iedereen begrijpt dat de kassamedewerker op zulke momenten krijgt betaald en dat dit niet gebeurt aan de hand van het aantal klanten dat aan zijn of haar kassa afrekent. Waarom zou dat voor een Deliveroo-koerier anders moeten gelden?
De keuze om met zelfstandige koeriers te werken komt volgens Philip Padberg, directeur Deliveroo Nederland, met name voort uit een vraag van koeriers naar meer flexibiliteit, zo beweert hij in het Algemeen Dagblad. Padberg onderbouwt deze stelling met intern onderzoek waaruit zou blijken dat bijna één op de drie koeriers naar meer flexibiliteit verlangt. Werknemers omdopen tot zelfstandige ondernemers, omdat een duidelijke minderheid behoefte heeft aan wat meer flexibiliteit, is echter een nogal drastische stap. Het is naar mijn idee dan ook onwaarschijnlijk dat hier de werkelijke reden wordt aangedragen.
In hetzelfde artikel wijst Padberg op de positieve uitwerking van de zelfstandige arbeidsconstructie in andere landen waar Deliveroo actief is: ‘Daar zagen we dat bezorgers meer gingen verdienen en kozen om flexibeler te werken.’ In werkelijkheid stuitte de kentering in het buitenland op stakingen, demonstraties en rechtszaken. Neem bijvoorbeeld de twintig Britse Deliveroo-koeriers die onlangs gezamenlijk naar de rechter stapten om de wetmatigheid van de arbeidsconstructie te laten onderzoeken. Of een eerdere rechtszaak waardoor de Britse tak van Deliveroo een passage uit het contract met de koeriers diende te schrappen, waarin was vastgelegd dat zij de arbeidsomstandigheden juridisch niet mochten aanvechten.
Het is moeilijk voor te stellen dat de directeur van Deliveroo Nederland dit alles is ontgaan en ervan is overtuigd dat het besluit elders met applaus werd ontvangen. Daarbij strookt de bewering van Padberg dat zelfstandige Deliveroo-koeriers in het buitenland meer zijn gaan verdienen, in ieder geval niet met de koerier die zich hierover uitspreekt tegen BBC: ‘We were told that we would earn more money. It’s not true, we’re making less. We’re really struggling.’
De wankelende argumentatie van Padberg is te verklaren met de kennis dat de zelfstandige arbeidsconstructie vooral ten goede komt aan de bedrijfsomzet van Deliveroo en de koeriers hiervoor de rekening betalen. Zo draait een koerier bij ‘indiensttreding’ straks op voor de kosten van benodigd werkmateriaal, zoals een rugtas om maaltijden in te vervoeren, plus een bedrag van €50 voor registratie bij de Kamer van Koophandel. In principe moet een werkgever bedacht zijn op loongerelateerde kosten bovenop het brutoloon van een werknemer. Dit zijn zogeheten werkgeverslasten waarmee onder meer de arbeidersverzekeringen worden bekostigd. Kosten die Deliveroo dankzij de nieuwe arbeidsconstructie kan ontlopen, om de simpele reden dat Deliveroo de facto geen werkgever maar opdrachtgever is.
Hier staat tegenover dat de koeriers straks niet meer zijn verzekerd als zij bijvoorbeeld van hun fiets worden gereden. Dat terwijl de koeriers in zekere zin worden aangemoedigd meer risico’s in het verkeer te nemen om in korte tijd meer ritten te kunnen rijden. Van werknemersregelingen als vakantiegeld, pensioenopbouw of vergoeding in geval van ziekte, kunnen zelfstandige koeriers evenmin nog gebruik maken. Aan zelfstandig ondernemerschap zitten weliswaar andere voordelen verbonden, alleen moet daarvoor wel het nodige worden uitgezocht en geregeld. Vergeet immers niet dat het nog steeds gaat om een eenvoudige baan waarbij men per fiets maaltijden van A naar B vervoert.
Bij de afdracht van belasting over het bruto uitbetaalde salaris of het in gang zetten van ondernemersregelingen, zal Deliveroo zich zoveel mogelijk onthouden van een ondersteunende rol. Immers, doet Deliveroo dat niet, kan de rechter stellen dat er sprake is van schijnzelfstandigheid. Om dit te voorkomen werken Deliveroo-managers in Groot-Brittannië al met een lijst waarin staat beschreven hoe zij de koeriers wel en niet moeten aanspreken. Woorden als ‘hours’ en ‘shifts’ dienen vermeden te worden en maken plaats voor ‘availability’. Dit bewijst maar dat Deliveroo zich doelbewust op glad ijs begeeft.
Al het bovenstaande hangt samen met de huidige trend waarin flexibele werkers in toenemende mate toetreden tot de arbeidsmarkt: de zogeheten gig economy. Daarnaast houdt de overstap van Deliveroo naar zelfstandige bezorgers mogelijkerwijs verband met de voortwoekerende concurrentiestrijd op de maaltijdbezorgingsmarkt. Onlangs kondigde UberEats bijvoorbeeld aan hun diensten naar Utrecht te gaan uitbreiden. UberEats werkt in Amsterdam al met zelfstandige koeriers en hanteert eenzelfde insteek als Deliveroo: bezorgers begeven zich per fiets naar een bepaald stadsdeel, waar ze via een smartphoneapplicatie bestellingen ontvangen. Direct contact met de werkgever of zo je wil opdrachtgever is er nauwelijks.
Misschien is het juist deze ongebruikelijke of beter gezegd nieuwe manier van werken waardoor een bedrijf als Deliveroo de rand van de wet kan opzoeken en bezorgers kan uitbuiten in een streven naar zoveel mogelijk eigengewin. Dit nota bene onder het mom van gehoor geven aan de wens van de werknemers. Door de fysieke afstand tussen werknemer en werkgever kan laatstgenoemde straks met een schoon geweten de stijgende omzetcijfers vieren op kantoor, terwijl buiten de Deliveroo-koerier al een half uur in de regen staat te wachten op een nieuwe bestelling zonder daar ook maar iets voor terug te zien.
