Als je wel eens gedacht hebt, ‘je zou me niet eens kunnen betalen om naar Diederik Samsom, Leo Lucassen of Fatima Elatik te luisteren, of ‘rechtse pop’ Jort Kelder en Prem Radhakishun’, dan ben je niet de enige. Een recente studie in het Journal of Experimental and Social Psychology onderzocht de vraag of mensen afwijkende visies, dus afwijkend van hun eigen, wilden lezen als ze er in verhouding meer voor betaald kregen.
Als de deelnemers ervoor kozen om de mening te lezen waarmee ze vertrouwd waren dan kregen ze $ 7, als ze ervoor kozen om een tegenovergestelde mening te lezen dan kregen ze $ 10. In het onderzoek ging het om het homohuwelijk. Je zou zeggen dat je tegenstanders van het homohuwelijk zonder al te veel emotie en met argumenten kunt overtuigen dat er tenminste iets voor te zeggen valt. En je zou zeggen dat iedereen graag meer geld verdient, toch?
Nee. Een meerderheid van 63 procent koos ervoor te lezen wat ze al wisten en vonden. “Ze weten niet wat er aan de andere kant gebeurt, en ze willen het ook niet weten”, zegt Jeremy Frimer, psycholoog van de Universiteit van Winnipeg, die de studie heeft geleid. Het vermijden van feiten die ongemakkelijk zijn is niet alleen een passieve, onbewuste gewoonte, maar we doen het omdat we deze feiten echt onaangenaam vinden. En zolang die ervaring onaangenaam blijft, en makkelijk te vermijden, drijven we verder uit elkaar.
Frimer en zijn collega’s hebben dit effect ook gedemonstreerd aan de hand van andere methoden. In een andere test vroegen zij de deelnemers om te beoordelen hoe geïnteresseerd ze waren in het leren van alternatieve politieke standpunten in vergelijking met activiteiten als “stilzitten”, “een wandeling maken op een zonnige dag”, en “een kies laten trekken”.
Het luisteren naar een politieke tegenstander bleek nog niet zo verschrikkelijk als een kies laten trekken, maar het gevoel bewoog wel in die richting. Het was in ieder geval een stuk verschrikkelijker dan een wandeling maken en het vuilnis buitenzetten. Hoewel de onderzoekers claimen dat het zowel voor liberalen als conservatieven even lastig is naar elkaar te luisteren, tonen de grafieken een duidelijk grotere ergernis bij Clinton- en Obama supporters. Uit de grafieken blijkt dat democraten het luisteren naar een republikein bijna twee keer zo vervelend vinden als andersom. In detail: Clinton aanhangers vonden luisteren naar Bush aanhangers bijna net zo erg als 20 minuten in de rij staan voor iets, en andersom iets erger dan het vuilnis buitenzetten. Misschien is de grotere ergernis die ik zie bij links-liberalen door de onderzoekers gecorrigeerd voor de grotere positieve interesse die er bij links meer is dan bij rechts-conservatieven. De vraag die dan bij mij opkomt is: interesse voor wat? Meer van hun eigen ideeën?
Het maakt voor de bereidheid te luisteren wel iets uit of je politiek links of rechts georiënteerd bent, hoewel de studie vooral de groeps-afhankelijkheid aan beide zijden wil benadrukken. Onze behoefte aan gedeelde realiteit is de oorzaak van het disfunctioneren van de politiek, is de boodschap. Een psycholoog van Yale University voegde aan de studie toe dat mensen onder een hoge druk leven om aan de eisen van de groep te voldoen. ‘En hoe slimmer we zijn, hoe meer we onze hersenen aan het werk zetten om binnen de ideeën van die groep te blijven.’ We neigen ernaar te denken dat de andere kant immoreel, slecht en gek is, zegt Motyl. Herkenbaar voor de Nederlandse situatie?
