Sinds afgelopen jaar in de Marokkaanse stad Al Hoceima mede dankzij het handelen van de politie de Marokkaanse visverkoper Mohsin Fikri om het leven kwam is het onrustig in Marokko. In eerste instantie gingen mensen de straat op uit woede om zijn dood, demonstraties die al snel bredere protesten werden tegen sociaal onrecht en armoede in Marokko, en die zich rap verspreidden vanuit het noorden naar andere Marokkaanse steden. Inmiddels duren de protesten in Noord-Marokko nog steeds voort, en zijn ze steeds meer gericht op de situatie in de Rif, het gebergte in het noorden van Marokko waar overwegend Imazighen (Berbers) wonen.
De Rif is een achterstandsgebied, was al decennialang bewust onderontwikkeld is gelaten door de Marokkaanse overheid. De regio heeft een complexe verhouding met de Marokkaanse staat, en een geschiedenis van gewelddadig ingrijpen door het Marokkaanse leger. Sinds in 2011, in het kader van de Arabische Lente, er in Marokko protesten plaatsvonden is er meer aandacht voor de positie van de Imazighen in het land. Er zijn meer culturele rechten gekomen, en er is meer aandacht gekomen voor achterstanden op andere terreinen.
Maar voor veel Imazighen gebeurt er veel te weinig, en gaat het veel te traag. Veel anderen geloven zelfs niet dat Marokko serieus de situatie in de Rif wil verbeteren. De demonstranten van de ‘Hirak’ beweging die nu de straat op gaan komen dan ook op voor hun economische, sociale en culturele rechten. Ze willen betere ziekenhuizen, een universiteit, meer werkgelegenheid en een beëindiging van de militaire zone in de Rif. Daarnaast verzetten ze zich tegen de corruptie van de Marokkaanse overheid en de politie.
Marokko claimt dat de protesten een separatistisch karakter hebben. De Rif kent sinds lange tijd een beweging die wil dat het gebied zich afscheidt van Marokko. Maar slechts een minderheid onder de demonstranten steunt dit. De overgrote meerderheid gaat de straat op voor basisrechten, vrijheid en waardigheid. Desalniettemin beschouwt de Marokkaanse straat de protesten als een gevaar voor de nationale veiligheid, en een aantal demonstranten, waaronder twee van de leiders van de protesten, Mohammed Jalloul en Nasser Zafzafi, zijn reeds opgepakt. De Riffijnen laten zich hierdoor vooralsnog echter niet uit het veld slaan, en vooralsnog gaan de protesten gewoon door. Overdag en ’s nachts.
Zoals gezegd kende Marokko eerder gedurende de Arabische Lente een golf van protesten die het land op zijn kop zetten, en die onder andere leidden tot een nieuwe grondwet. De huidige protesten verspreiden zich ook snel vanuit de Rif naar andere delen van het land, en de kans bestaat dat ook zij een blijvende impact op Marokko in het algemeen en de Rif in het bijzonder zullen hebben. We zouden in navolging van de Arabische Lente deze golf van protesten dan ook wel de Amazigh Lente kunnen noemen. Imazighen bevinden zich niet alleen in de Rif, maar ook in andere delen van Marokko, en ook in andere Noord-Afrikaanse landen, in een overwegend achtergestelde positie. Eeuwenlang zijn zij politiek en cultureel overheerst door de Arabieren. De afgelopen jaren is er door de sociale en politiek verandering in de regio een opleving van het culturele bewustzijn van de verschillende groepen Imazighen onstaan, en steeds meer claimen zij hun eigen rechten en het recht op zelfbeschikking. De kans bestaat dat de protesten vanuit Marokko overslaan naar andere delen van Noord-Afrika, waar ook aldaar burgers de straat op zullen gaan om op te komen voor hun rechten en gelijkwaardigheid.
En ook onder de Amazigh, en dan met name de Riffijnse, diaspora in Europa hebben de protesten een weerslag. De laatste jaren is er sprake van een culturele revolutie onder de Imazighen in Europa. Steeds meer beginnen zij in grote getallen hun culturele roots te (her)ontdekken, en zich los te maken van de Arabische culturele en religieuze dominantie. Letterlijk en figuurlijk doen zij hun eigen cultuur opnieuw opleven, en zijn zij actief betrokken bij wat er gebeurt in Marokko en andere delen van Noord-Afrika waar Imazighen zich bevinden. De protesten in Marokko vinden dan ook navolging in protesten in verschillende Europese steden, waaronder ook in Nederland.
Het is vooralsnog onduidelijk wat deze golf van protesten in de Rif zal brengen. Maar een ding is zeker, het is onwaarschijnlijk dat de geest nu weer in de fles zal gaan, of dat deze beweging zichzelf met geweld zal laten neerslaan. Marokko zal hoe dan ook met verregaande concessies richting de Riffijnen moeten komen, en serieus werk moeten maken van het verteren van de sociale, politieke, culturele en economische situatie in de Rif. En deze protestgolf zijn ongetwijfeld ook een blijvend effect op het culturele zelfbewustzijn van de Europese Imazighen hebben. Want ondanks dat velen van hen zich sterk onderdeel van Europa voelen blijft hun betrokkenheid bij het gebied wat hun (groot)ouders verlieten op zoek naar een beter leven bestaan. Zij zullen een factor van belang blijven die ook Marokko zeker niet mag onderschatten.
