Peter Andriesse (1941) maakte in de jaren ’70 naam als schrijver van ‘uitgeklede’ verhalen. Met dat ‘uitgekleed’ bedoel ik het hanteren van een kale stijl, die als het tegendeel van geheimzinnig gold. Wanneer personages bij Andriesse een bar bezoeken dan bezoeken ze een bar, zijn ze op zoek naar seks dan zijn ze op zoek naar seks en werpt een hoertje een zwoele blik op de mannelijke protagonist dan werpt ze een zwoele blik op de mannelijke protagonist. Hoe precies? En waarom? Met welke intensiteit? Of in welke toonsoort? In de stijl van Andriesse blijven dat soort vragen steevast onbeantwoord. Alsof hij slechts verplicht is de dienstregeling van een busmaatschappij te noteren, niet de verborgen drama’s van, bijvoorbeeld, de buschauffeurs. Schrijver en polemist Jeroen Brouwers verfoeide in diezelfde jaren ’70 het simplisme van deze wat hij noemde ‘jongetjesliteratuur’ en schreef ellenlange boutades tegen het vermeende gebrek aan verbeeldingskracht en talent, dat Andriesse en consorten tentoon zouden spreiden.
Getuige zijn nieuwste verhalenbundel, ‘Claire Obscure’, is Andriesse zijn stijl volkomen trouw gebleven en heeft hij de felle kritiek van Brouwers of nooit gelezen of grinnikend opzij gelegd. Vraag: wat levert die ‘uitgeklede’ stijl nu op, in wat ongetwijfeld de nadagen van Andriesse zullen zijn? Juist, een ‘kale’ bundel met erotische verhalen. Verdraagt de erotica de dienstregelingenmentaliteit van Andriesse? Voor wie daadwerkelijk opgewonden wil raken is het antwoord: nee. Hoewel Andriesse’s hoofdpersonages – oudere mannen op zoek naar een avontuurtje – er wel pap van lusten, slaat de vonk nauwelijks over op de lezer. Andriesse houdt van schetsmatig. Als er sprake is van aantrekkelijke borsten wil Andriesse in het gunstigste geval meedelen dat ze ‘groot’ of ‘peervormig’ zijn, maar voor zijn doen is dat al het eindstation van zijn beschrijvingsdrang. Wat je dan overhoudt, is een reeks verhalen, die veel weg hebben van filmscripts. Omgevingen woorden in een paar streken getekend. Dialogen beperken zich tot het hoogste noodzakelijke. En na de ontknoping in de laatste alinea volgt eerder een schouderophalen dan een emotie of catharsis.
Hoe droog het proza van Andriesse misschien ook is, en hoe cliché zijn naar sensualiteit hunkerende mannetjes op leeftijd ook zijn, de kracht van deze verhalen zit nu juist in het onopgesmukte. In de koele zinnen waarmee op de coïtus (vaak met inheemse schonen) vooruit wordt gelopen of daarover wordt nagekaart. Wat ik maar wil zeggen: in tijden waarin schrijversvakscholen horden debutanten afleveren, die dwangmatig pogen ‘literair’ te formuleren en elke banaliteit trachten om te vormen tot een poëtische ervaring, is Andriesse’s proza bijna een bevrijding. Spectaculair mag zijn verteltrant dan niet zijn: hij weet wel hoe je met eenvoudige middelen een scène opbouwt en afwikkelt, of die zich nu in Thailand, Indonesië of op de Wallen afspeelt. Uiteindelijk is een kleurenboek dat keurig binnen de lijntjes is ingekleurd beter te genieten dan eentje waarin er ‘poëtisch’ doorheen wordt gekrast, de lezer in verwarring achterlatend.
Verwarring is bepaald niet de core business van Andriesse. In zijn verhalen wordt wel of niet geneukt. Tussenvormen zijn er niet. Soms blijf je als lezer zo onverschillig staan tegenover zijn personages en hun hunkering naar affectie, dat het jou niet eens uitmaakt of het nou welles of nietes wordt. Met een welwillende blik zou je ‘Claire Obscure’ precies vanwege die onverschilligheid een compliment kunnen geven, namelijk dat het de verborgen betekenis van de bundel zou kunnen zijn dat seks een zwaar overschatte bezigheid is.
Gelet op het broodnuchtere proza van Andriesse is geen seks hebben niet per se erger dan de bus missen.
