De journalisten die met het CIDI op reis zijn door Israël, krijgen een bustour door de omgeving van Jeruzalem. Het gaat vanochtend niet over de stad zelf, maar om het gebied om Jeruzalem heen. De hele tour illustreert vooral hoe ingewikkeld de kwestie rond Jeruzalem is en bovendien dat die steeds ingewikkelder wordt. Onze gids is wederom Ben Lev-Kadesh, een Israëlische geschiedenisdocent die tevens actief is binnen de linkse partij Meretz. Hij begint zijn uitleg met de vaststelling dat de kern van het conflict over Jeruzalem gaat.
We staan met Lev-Kadesh op een uitkijkpunt en turen richting Jeruzalem. Hier zie je al direct de onoverzichtelijkheid: je moet goed richtingsgevoel hebben om te begrijpen waar je precies naar kijkt. We zien wat hoogbouw aan de zijkant van de stad, waaronder ons hotel. Maar hoogbouw is in Jeruzalem zeldzaam en dus is het niet helder waar we precies naar moeten kijken. Het enige herkenbare gebouw is de Rotskoepel, waarvan het gouden gewelf duidelijk zichtbaar is. Waar hier de grenzen lopen is op geen enkele manier te zien.
Uitzicht. #HipIsrael pic.twitter.com/tLjFYGVT7K
— Chris is erbij (@ChrisIsErbij) 5 juli 2017
De eerste avond van de reis is al meteen duidelijk hoe ingewikkeld de grenzen hier zijn. De CIDI-reisleider spreekt over “de groene lijn” die dwars door Jeruzalem loopt. Niemand in de bus lijkt te twijfelen aan de relevantie van deze mededeling, alsof het vanzelfsprekend is te weten wat hiermee wordt bedoeld. Pas bij de tour door Lev-Kadesh wordt dat echt duidelijk: de groene lijn is de grens van voor de Zesdaagse Oorlog uit 1967. Toen was West-Jeruzalem in handen van Israël en Oost-Jeruzalem, inclusief de oude stad, in handen van Jordanië.
Deze groene lijn is de grens zoals die door de internationale gemeenschap wordt gehanteerd. Oost-Jeruzalem is echter inmiddels door Israël geannexeerd met de intentie het gebied nooit meer af te staan. Die annexatie wordt door geen enkel land erkend. Hier vindt het gedoe over de locatie van ambassades in Israël zijn oorsprong. Die bevinden zich allemaal rond Tel Aviv en niet in Jeruzalem omdat men de annexatie niet erkent. Opeens snap ik waarom er aandacht is voor de vraag of Trump de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem zal verplaatsen.
Lev-Kadesh geeft ons een kaartje van de omgeving. We zien een groene, blauwe en rode lijn. Ze lopen allemaal ergens anders. De groene lijn geldt als de grenzen van vijftig jaar geleden worden hersteld. De blauwe lijn is de gemeentegrens maar die ligt ruim om de groene lijn heen. De gemeente bestaat immers zowel uit West-Jeruzalem – waarvan de Israëlische status sowieso niet wordt betwist – als Oost-Jeruzalem, waarvan de internationale gemeenschap zegt dat het bezet gebied is en niet toebehoort aan de Joodse Staat.
Voor de geinteresseerden: zo ziet de kaart van Jeruzalem er nu uit. #HipIsrael pic.twitter.com/KIa5HDkbCj
— Chris Aalberts (@ChrisAalberts) 12 juli 2017
De rode lijn is echter belangrijker: dit is de scheiding die Israël heeft aangebracht tussen het geannexeerde gebied van Jeruzalem en de Palestijnse gebieden ten Oosten van de stad. In tegenstelling tot de groene en blauwe lijn is deze scheiding heel goed zichtbaar: dit is waar Israël een muur heeft gebouwd om Palestijnen buiten te houden. Deze barrière lijkt op de gemeentegrens van Jeruzalem maar maakt Israël iets groter. Volgens Lev-Kadesh noemen velen dit ten onrechte een muur, want meestal is het een hek. “Muur” levert de associatie met Berlijn op. Dat zou antisemitisch zijn.
De muur. #HipIsrael pic.twitter.com/n4ssqrnNph
— Chris is erbij (@ChrisIsErbij) 5 juli 2017
De grens van wat Israël en wat bezet gebied is, is zo bepaald dat Israël haar eigen gebied kan verdedigen, legt Lev-Kadesh uit. Dit gaat vooral over hoogteverschillen. Israël heeft de hoogste plekken ingenomen. Dit is echter niet altijd zo. Ramallah ligt bijna naast Jeruzalem en ligt hoger, maar is toch niet geannexeerd. De reden is dat er anders te veel Arabieren in Israël zouden wonen. Dat is het gevolg als je iets annexeert: je krijgt de inwoners van het geannexeerde gebied erbij en dat levert bij uitstek in Jeruzalem gedoe op.
We rijden met de bus door de buitenwijken. Vijftig jaar geleden was dit Jordanië en woonden hier Jordaniërs. Na de verovering door Israël werden deze mensen ongevraagd inwoner van de hoofdstad van Israël. Men kon een Israëlisch paspoort aanvragen maar deed dat vrijwel nooit. Men moest dan trouw aan Israël zweren, terwijl men zich niet met het land identificeert. Deze inwoners betalen geen belasting en gaan niet stemmen voor de gemeenteraad, terwijl ze dat wel mogen. In dit deel van Jeruzalem zijn de voorzieningen slechter dan elders, want deze burgers stemmen toch niet, leren we. Zo werkt politiek. De opkomst is hier 2.5%.
In Jeruzalem zijn Israëlische en Arabische wijken. Hardliners zijn bang dat er ooit een linkse regering komt die de stad verdeelt op basis van de demografische samenstelling. Zo’n 2800 hardliners wonen daarom in Arabische wijken om de bevolkingssamenstelling te veranderen. Zo hopen ze dat een dergelijk plan nooit waarheid kan worden. Dat dit gevaarlijk is, deert hen niet. Lev-Kadesh noemt deze mensen stapelgek: ze hangen Israëlische vlaggen op en leveren heel veel extra kosten op aan beveiliging. Maar er is niks aan te doen: in Israël kunnen burgers zich vrij vestigen.
Zo wordt Jeruzalem langzaam een onontwarbare kluwen. Arabieren uit Jeruzalem willen soms dat de situatie blijft zoals die is, want in Israël is hun leven waarschijnlijk beter dan in de nog niet bestaande Palestijnse staat. Tegelijk wordt er door Israël minder geïnvesteerd in Oost-Jeruzalem omdat de verwachting is dat dit deel ooit in Palestijnse handen zal overgaan. Waar die grens dan zou moeten liggen weet niemand, want de groene lijn van 1967 negeert alle ontwikkelingen die sindsdien hebben plaatsgevonden. Niet alleen de Israëliërs willen niet terug naar die lijn, de Palestijnen hebben dikwijls ook andere wensen gekregen.
Hoe dit ooit opgelost moet worden, mag Joost weten. Elk voorstel zal boze gezichten opleveren.
Chris Aalberts ging begin juli met het CIDI naar Israël en de Westbank. Deze reis werd grotendeels betaald door het CIDI. U heeft kritiek op deze reis? Die is bij uw verslaggever al bekend. De hele serie vindt u hier.
