Alle hypocrisie over de journalistenreis van het CIDI naar Israël in één tweet. RTL-correspondent Olaf Koens kan het gewoon. Het levert zelfs 52 hypocriete retweets op.
Vandaag in het @parool ‘Dit artikel over milieuvervuiling kwam tot stand dankzij een door Shell georganiseerde persreis begin deze maand’ pic.twitter.com/W8cD5qZ0H0
— Olaf Koens (@obk) 22 juli 2017
De journalistenreis van het CIDI is een jaarlijks terugkerend fenomeen en wordt ook al jaren bekritiseerd. We leren hierover in een artikel uit NRC Handelsblad uit 2014 met de titel Media willen niet mee op betaalde persreizen CIDI. We lezen dat de toenmalige adjunct-hoofdredacteur Frank Poorthuis van Algemeen Dagblad zegt: “Ik ben geen voorstander van meegaan met dit soort reisjes.” Ze zouden de schijn van vooringenomenheid wekken. NRC becijfert dat tussen 2009 en 2014 ongeveer honderd journalisten zijn mee geweest. Dat zijn er inmiddels nog meer.
Van Volkskrant en NRC mogen redacteuren niet mee, stelden de hoofdredacties. Trouw wilde ook niet. De NVJ vond het allemaal maar lastig. De echo van dit soort geluiden komt dit jaar van RTL-correspondent Olaf Koens die via Twitter meedeelt dat je niet op gesponsorde persreis moet gaan en van Rena Netjes die twittert dat dit niets met onafhankelijke journalistiek te maken kan hebben. Koens voegt er dit weekend via Twitter aan toe dat je over zo’n reis ook niet mag schrijven, zoals Bas Soetenhorst van het Parool deed (Blendle-link).
Voor alle critici van de CIDI-reis een klein overzichtje welke media er meegingen. Hopelijk lezen Koens en Netjes ook even mee.
Dit jaar gingen er journalisten mee die werken voor NPO, WNL, Algemeen Dagblad, Parool, Nederlands Dagblad, Quote, TPO en Nieuw Israëlitisch Weekblad. In 2016 gingen journalisten mee van NPO, GeenStijl, Dagelijkse Standaard, Opiniez en enkele freelancers. In 2014 waren de deelnemers werkzaam voor Elsevier, Parool, GeenStijl, Nieuwe Revu, Buitenhof, Telegraaf, Reformatorisch Dagblad en Powned. Ook toen gingen enkele freelancers mee.
Het CIDI laat weten dat in het verleden ook journalisten meegingen die werkzaam waren voor de NOS, Volkskrant, NRC, BNR, RTL en allerlei regionale kranten. NRC voegt daar Nu.nl, de Groene Amsterdammer en de EO aan toe. Als het fout is om mee te gaan met de persreis van het CIDI, is geen enkel groot Nederlands medium nog te vertrouwen. Want op het moment dat NRC in 2014 schrijft dat het AD tegen deze reis is, zit een AD-journalist met het CIDI in Israël. Olaf Koens hangt de journalistieke moraalridder uit, maar zijn eigen cameraman en die van zijn voorganger hebben ook middels de CIDI-journalistenreis kennisgemaakt met Israël. Evenals een presentatrice van RTLZ. Je kunt je dus beter vragen welke media er eigenlijk niet meegaan.
Grote namen zijn in de groep van dit jaar nauwelijks aanwezig. De twee bekendste – die daar ook zelf over twitterden – zijn Wierd Duk en Sander Schimmelpennick, hoofdredacteur van Quote. Mijn opmerking dat we weinig bekende journalisten in de bus hebben krijgt tijdens de reis de reactie dat veel grote namen allang zijn mee geweest. Dat zou nog weleens kunnen kloppen ook, want in de praktijk is geen enkel medium principieel tegenstander van deze reis. Wel in woord natuurlijk, maar niet in daad.
Sommigen maken graag onderscheid tussen freelancers en werknemers. Media kunnen hun werknemers verbieden met het CIDI mee te gaan, hun freelancers niet. Zo bezien kan TPO mij als freelancer niet verbieden deze reis te maken. Wel kan TPO weigeren mijn stukken over de reis te publiceren. En zo geldt dat elders ook. Media werken steeds vaker met freelancers: de werknemersstatus is onder journalisten een uitzondering geworden. Media die tegen deze reis zijn moeten dus ook hun freelancers verbieden mee te gaan. Dat is precies wat Volkskrant en NRC in de praktijk niet doen.
Inmiddels is dit geen pure journalistenreis meer. De groep van dit jaar bestaat voor de helft uit mensen die helemaal geen journalist zijn. Twee van hen zijn wetenschapper, twee ondernemer en de rest is actief bij of werkzaam voor een politieke partij of lobbyclub. Maar liefst vijf deelnemers zijn in meer of mindere mate actief bij de VVD. Vroeger waren er aparte reizen voor politieke partijen en vooral de VVD maakte daar gebruik van. Het CIDI zegt ook andere partijen graag te faciliteren bij hun kennismaking met Israël. Zij melden zich kennelijk minder vaak aan.
Zo komen we op de politieke kleur van de groep van dit jaar. Die is rechts. Hoewel niet alle deelnemers onder dit label geschaard kunnen worden, kan het merendeel dat zonder meer wel. Deze deelnemers zitten dus op voorhand al aan de kant van het politieke spectrum waar Israël de meest warme ontvangst krijgt. Op individueel niveau hoeft dit natuurlijk niet zo te zijn, maar op groepsniveau is dat goed merkbaar. Er is de hele week vrij algemeen instemming voelbaar met het veiligheidsbeleid van Israël, al neemt ook de waardering voor het Palestijnse standpunt toe.
Deze opvatting kunnen we de hele reis door waarnemen. De fixer op de Westbank noemt in een discussie op emotionele toon Israël ‘een racistisch land’. De groep keurt dat af. Dat Elliot Chodoff ook heel ver gaat in zijn standpunten over de Palestijnen krijgt geen kritiek. De Hamas-politicus krijgt een vraag over homorechten, de kolonist en de orthodoxe Joden niet. Meerdere sprekers zeggen dat Europa in de toekomst net als Israël voor zijn waarden zal moeten vechten. Daar komt geen kritiek op terwijl dit voor veel linkse mensen een discutabel standpunt is.
De praktijk is deze keer dus anders dan normaal: hoewel potentieel alle media aanwezig kunnen zijn, is de groep van dit jaar rechtsig. Met name de aanwezigheid van een kwart VVD’ers kan dit verklaren, al hebben veel aanwezige journalisten ook een rechtse signatuur. De ironie is dat dat de kans dat deze reis ‘schadelijk’ is, aanzienlijk verkleint. Immers: aan de rechterkant van het politieke spectrum bestaat sowieso de meeste waardering voor Israël. Die waardering hoeft het CIDI niet meer aan te brengen.
Opvallend dus dat juist bij deze rechtsige groep achteraf wordt geconcludeerd dat er meer sympathie is ontstaan voor de kant van de Palestijnen. Misschien dat de hoofdredacties in Nederland dat al wisten? Waarom mochten de collega’s van Olaf Koens anders mee?
Update 24/7/2017 – RTL Nieuws geeft aan dat het hun beleid is niet mee te gaan. De genoemde journalisten waren op het moment van deelname niet in dienst van RTL.
Chris Aalberts ging begin juli met het CIDI naar Israël en de Westbank. Deze reis werd grotendeels betaald door het CIDI. U heeft kritiek op deze reis? Die is bij uw verslaggever al bekend. De hele serie vindt u hier.
