Een week lang gingen journalisten naar Israël op kosten van het CIDI. Een dure onderneming en dus is de vraag: wat was eigenlijk de boodschap van deze reis? Volgens de reisleider is er geen. De visie van het CIDI lijkt nogal postmodernistisch: de situatie in Israël is heel ingewikkeld want er zijn veel actoren, lagen, dimensies en aspecten. Dit is natuurlijk nonsens want er is altijd een samenvatting mogelijk. De vraag is wat de grote lijn is. Of beter: wat is de grote lijn waarvan het CIDI hoopt dat die overblijft? In de laatste aflevering van deze serie een poging deze boodschap te reconstrueren.
De reisleider praat er een paar keer met me over. Zo komt er langzaam een boodschap naar voren die deze reis probeert uit te dragen. In een bijzin zegt de reisleider “dat dit land mag bestaan”. Het CIDI refereert hier aan de discussie die alleen over Israël wordt gevoerd: over haar bestaansrecht. Het CIDI wil die discussie niet voeren en wil dat iedereen het bestaan van Israël accepteert. Deze boodschap wordt tijdens de reis nooit expliciet benoemd, waarschijnlijk omdat iedereen in deze groep dit vanzelfsprekend vindt. Erg Israël-kritisch is de groep immers niet.
De boodschap gaat echter impliciet nog een stapje verder. Israël is een land wat existentieel wordt bedreigd door landen als Iran, Libanon en Syrië enerzijds en door terreurclubs als Hamas, Hezbollah en ISIS anderzijds. Als we niet meer discussiëren over het bestaansrecht van Israël, heeft dat als praktische consequentie dat het land zich mag verdedigen tegen landen en organisaties die haar van de kaart willen vegen. Steun aan Israël betekent steun aan het veiligheidsbeleid van het land. Dat geldt niet voor elk detail, maar wel voor de grote lijn.
We spreken met wetenschappers en politici over conflicten met de buurlanden, op de Golanhoogte gaat het over Hezbollah en ISIS, aan de grens met Gaza gaat het over raketten die op Israël neerkomen en ook bij de kolonist en met Hamas gaat het deels over veiligheid. Het CIDI zegt zeker niet dat alles wat Israël op veiligheidsgebied doet goed is, maar brengt wel een referentiekader aan: Israël is een ‘villa in de jungle’, zoals Meir Elran van INSS het formuleerde. Sinds ons vertrek, twee weken geleden, is dat in de praktijk wederom duidelijk geworden.
In het publieke debat gaat het bij Israël meestal over de bezette gebieden en de Palestijnen. Hoewel deze reis veel aandacht besteedt aan de bezetting, is de focus aanzienlijk breder. We horen meerdere keren over de bemoeienis van Iran met terreurbewegingen die vanuit Libanon vroeg of laat zullen aanvallen. Waar we de verkeersborden c.q. raketten die vanuit Gaza worden afgeschoten kunnen presenteren als folklore, is daar bij Hezbollah in Libanon zeker geen sprake van. De boodschap is hier dat er grotere veiligheidsuitdagingen bestaan dan het conflict met de Palestijnen.
Het CIDI legt ons geen visie op, maar selecteert wat ze wel en niet laat zien. Met uitzondering van het veiligheidsvraagstuk is eigenlijk alle kritiek op Israël toegestaan. Verschillende deelnemers zeggen na enkele dagen meer te gaan voelen voor de Palestijnse zijde. De reis laat duidelijk zien dat Israël de Palestijnen kansen ontneemt om zichzelf economisch en sociaal te ontwikkelen. Bij de Palestijnse vluchtelingen is de behandeling van Israëlische én Palestijnse zijde slecht. Die kritiek mag gewoon aan bod komen, want het CIDI lijkt bij deze reis alleen veiligheid als focus te hebben.
Het CIDI gaat bijna twee dagen met ons door de Palestijnse gebieden. Dat kan het CIDI prima doen, want bijvoorbeeld een gesprek met Hamas levert eigenlijk nooit sympathie voor die club op. Dat geldt ook voor de kolonist: het is een heel informatief gesprek, maar zijn politieke opvattingen liggen zo ver van de onze af, dat de conclusie vrijwel altijd is dat hij ongelijk heeft. Zelfs de vluchtelingenkampen leveren niet per definitie kritiek op Israël op. Iedereen begrijpt dat Israël geen miljoenen mensen kan opnemen, zelfs de Palestijnse leiders weten dat. Deze vluchtelingen zijn een pion in de ooit weer op te starten onderhandelingen.
Het CIDI draagt geen oplossingen aan. De reis suggereert zelfs dat er helemaal geen oplossingen zijn. De gids over de Golan zegt met enige irritatie dat wij steeds over oplossingen willen praten maar dat we daar beter mee op kunnen houden. “Dit is het Midden Oosten!” roept ze. Politicus en diplomaat Yossi Beilin komt dichtbij een oplossing door te stellen dat het laatste vredesinitiatief, de Routekaart naar Vrede, goede perspectieven biedt. Maar dat plan levert hooguit vrede met de Palestijnen op. Iran zal zich er weinig van aantrekken.
Volgens Beilin is er in Israël een stabiele meerderheid voor een tweestatenoplossing. Israëli’s willen vrede en willen daar een prijs voor betalen. Ook een meerderheid in de Knesset wil die oplossing. Het ontbreekt echter aan vertrouwen in de Palestijnen en dus gebeurt er niks. Eigenlijk is alles al eens uitonderhandeld: er komt een Palestijnse staat, er komt financiële compensatie voor de Palestijnse vluchtelingen, Jeruzalem wordt de gedeelde hoofdstad en de meeste nederzettingen moeten weg. Drie ervan blijven over en om dat te compenseren vindt er landruil plaats.
Nog langer wachten heeft volgens Beilin geen zin. Ten tijde van premier Sharon en PLO-leider Arafat waren de verhoudingen zo slecht dat men dacht dat het beter was op nieuwe leiders te wachten. Die zouden makkelijker vrede kunnen sluiten. Zo ging het dus niet. Als Mahmoud Abbas aan Palestijnse zijde vertrekt, wordt het allemaal alleen maar lastiger, horen we. Maar of premier Netanyahu gecommitteerd is aan een tweestaten-oplossing wordt tegelijk betwijfeld. Zie hier de impasse die al jaren voortduurt.
Het opmerkelijke lichtpuntje komt uit – hoe kan het ook anders – de VS. Trump begrijpt werkelijk niets van het conflict, maar hij wil het wel oplossen, horen we meerdere keren. Zijn gebrek aan kennis zou vooral een voordeel zijn. Laten we daar dan maar aan vasthouden. Als de Palestijnse kwestie is opgelost, blijven er nog zat veiligheidsproblemen over.
Chris Aalberts ging begin juli met het CIDI naar Israël en de Westbank. Deze reis werd grotendeels betaald door het CIDI. U heeft kritiek op deze reis? Die is bij uw verslaggever al bekend. De hele serie vindt u hier.
